Ποίηση που αποκρυπτογραφεί την αγάπη, τη σιωπή, τη μνήμη

γράφει ο Δημήτρης Μπαλτάς* | Fractal,
Τετάρτη 30 Ιουλίου 2025 »»

Η σχέση της ποίησης με τη μουσική είναι αναμφίβολα άρρηκτη. Ο ποιητικός λόγος διακρίνεται για τον εσωτερικό ρυθμό του, τον λυρισμό και τον ευμνημόνευτο χαρακτήρα του και ο μουσικός στίχος για την ανοικείωση, την ελλειπτικότητα και τον υπαινιγμό του. Η ποίηση και η μουσική λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία συμπληρώνοντας η μία την άλλη.

Η Μαρία Βούλγαρη καταφέρνει και συνδυάζει αυτές τις δυο τόσο όμοιες και τόσο διαφορετικές τέχνες και τις υπηρετεί πιστά και ειλικρινά. Τραγουδοποιός, ερμηνεύτρια και ποιήτρια. Γνωρίζει καλά το βάρος των λέξεων, την τονικότητά τους, την αύρα τους και τη δυναμική τους. Πρόσφατα, επανήλθε στον ποιητικό στίβο με το βιβλίο 225 (εκδ. Απόπειρα, 2025), την τρίτη κατά σειρά ποιητική συλλογή της, η οποία περιλαμβάνει 225 ολιγόστιχα ποιήματα κατανεμημένα σε οχτώ ενότητες – μια εξ αυτών περιλαμβάνει στίχους από τα τραγούδια της δημιουργού.

Στη συγκεκριμένη ποιητική συλλογή η Μαρία Βούλγαρη καλλιεργεί την τέχνη της ποιητικής μινιατούρας με τα περισσότερα ποιήματα να μην υπερβαίνουν τους πέντε ή έξι στίχους. Το ύφος της στιβαρό και ο λόγος της μεστός κατορθώνουν μια εντυπωσιακή συμπύκνωση, όπου η ποίησή της ούτε λέγει ούτε κρύπτει, αλλά σημαίνει. Είναι τέτοια η δύναμη του ποιητικού λόγου που επιτρέπει με λέξεις λιγοστές αλλά κοσκινισμένες να αποκαλυφθούν τα πιο μεγάλα, τα πιο σημαντικά, τα πιο ουσιαστικά για τη ζωή και τον άνθρωπο. Γιατί η ποίηση της Μαρίας Βούλγαρη στοχεύει στον άνθρωπο και, κυρίως, στα συναισθήματα που εκείνος βιώνει και τις αναμνήσεις που κουβαλά.

50 χρόνια ελληνικών μικροδιηγημάτων : 30 επιλογές

γράφει ο Π Ένιγουει | ο αναγνώστης, »»

Στην εποχή της πληθωρικής αφήγησης, της έκτασης, των μυθιστορηματι­κών φιλοδοξιών και της υπερπαραγωγής κειμένων (αλλά και των ατέρμονων κύκλων επεισοδίων των τηλεοπτικών σειρών) υπάρχει ένας λογοτεχνικός χώρος που επιμένει να μετράει αλλιώς: με την αφαίρεση, την παύση, τον υπαινιγμό. Αυτός είναι ο χώρος του ελληνικού μικροδιηγήματος: ένα λογοτεχνικό είδος πυκνό, ετερόκλιτο και υπόγειο.

Τα τελευταία πενήντα χρόνια, μέσα από εκδοτικές προτάσεις, προσωπικές επιλογές και πειραματικές παρεκτροπές, το μικροδιήγημα στην Ελλάδα έχει γνωρίσει αθόρυβη άνθιση. Άλλοτε ρεαλιστικό και νοσταλγικό, άλλοτε υπερρεαλιστικό ή δοκιμιακό, το σύντομο αφήγημα έγινε εργαλείο μνήμης, μαρτυρίας, στοχασμού, χιούμορ και έκδηλης διαμαρτυρίας.

Η σύνθεση που ακολουθεί, περιλαμβάνοντας  30 επιλεγμένες συλλογές, δεν επιχειρεί να επιβάλει κανένα «κανόνα» ούτε να εδραιώσει «κλασικούς». Αντιθέτως: προτείνει μια πολυφωνική, ανοιχτή ανάγνωση της μικρής φόρμας, όπως αυτή γράφτηκε και κυκλοφόρησε την περίοδο που μιλάμε.

Από την αλληγορική πρόζα του Επαμεινώνδα Χ. Γονατά και το ειρωνικό διακειμενικό παιχνίδι του Αχιλλέα Κυριακίδη, μέχρι τους πειραματισμούς της Κατερίνας Έσσλιν το μικροδιήγημα αναδεικνύεται όχι ως «μικρό» είδος, αλλά ως ολοκληρωμένος τρόπος λογοτεχνικής σκέψης.

Έτσι υφολογικά μιλώντας ο κατάλογος περικλείει: ρεαλιστικό στιγμιότυπο, φιλοσοφικό δοκίμιο, ποιητική πρόζα, φεμινιστικό ξέσπασμα, μεταμοντέρνα ειρωνεία, υπαρξιακή παραβολή, αλληγορικό παραμύθι. Αλλά και θεματολογικά υπάρχει αξιοσημείωτος πλουραλισμός: θάνατος, φύλο, γλώσσα, φτώχεια, μνήμη, μεταφυσική, φαντασία, βία, πολιτική.

Θεωρώ λοιπόν ότι καλύπτεται ένα πλήρες αισθητικό και κοινωνικό φάσμα, από τα έργα της δεκαετίας του ’70 και ’80 έως τις σύγχρονες ανεξάρτητες και τις ψηφιακές εκδόσεις και όλα δείχνουν ότι το ελληνικό μικροδιήγημα είναι υψηλού επιπέδου άξιο λόγου να το γνωρίσουμε και να το (ξανα)διαβάσουμε.

Η Μαίρη Μαυρωνά γράφει για την ποιητική συλλογή «225»

γράφει η ποιήτρια Μαίρη Μαυρωνά | svoice.gr
Τετάρτη 16 Ιουλίου 2025 »»

Ένα πρωί οι πόνοι θα έχουν ξεχρεώσει.
Μια Κυριακή οι φόβοι θα με έχουν αποκληρώσει.
Μια ξεχασμένη Κυριακή θ’ αναστηθώ.

Λέξεις απότοκα ενός δρομίσματος κάπου εκεί, στην καρδιά του μέσα κόσμου της ποιήτριας.

Μύστης που δοκίμασε τις αντοχές του, ψυχή που βούλιαξε σε φεγγάρια κι ονομάτισε Έρωτα τον Ουρανό.

Γραφή λιτή, δωρική, συμπυκνωμένα νοήματα κι ένα σπάραγμα που ξεδιπλώνεται βαθιά, παίρνει το χρόνο του να πυρωθεί, να ανατινάξει αλυσίδες και να θριαμβεύσει σε μια νέα γη.

Λέξεις που «ονειρεύονται» φως και ζωή, και μια στέρεη αλήθεια.

Λέξεις που αποκολλούνται από τις σκιές και μεταμορφώνονται σε λαμπερά ενδύματα.

Και ναι, η ποίηση δεν ερμηνεύεται, δεν αναλύεται, χάνεται έτσι η μαγεία.

Απλά τη νιώθεις.

Κι η Μαρία Βούλγαρη, η δική μας Μαρία, δείχνει με το 225 τον τρόπο γραφής του μέλλοντος. Φειδωλός, ουσιαστικός, ολόγιομος.

Μια ξεχασμένη Κυριακή θ’ αναστηθώ,

γράφει η ποιήτρια και με άγγιξε βαθιά.

Ευχή μου, το 225 να βρει αποδέκτες καρδιάς και μάτια που θα δακρύσουν από το άγγιγμα.

Όλοι πονάμε για κάτι
Όλοι αλλάζουμε από κάτι.

.

Μαρία Λουίσα Μπομπάλ • Τα νέα νησιά & Το μυστικό

Πρόλογος: Χόρχε Λουίς Μπόρχες
Μετάφραση, Επίμετρο: Άννα Βερροιοπούλου
σσ. 100, σχήμα 13 × 20,5 εκ.,
έκδοση χαρτόδετη,
I S B N 978-960-537-357-3,
Απόπειρα, Ιούλιος 2025
Λ.Τ.: 10,00 € (+ Φ Π Α) 

 

Τα νέα νησιά, η καθηλωτική, μυστηριώδης, ομιχλώδης νουβέλα της Μαρίας Λουίσα Μπομπάλ, γραμμένη το 1939, φέρνει μια ανανέωση στη χιλιανή λογοτεχνία, ανοίγοντας νέους δρόμους στη νουβέλα της εποχής. Είναι ένα από τα πρώτα φεμινιστικά έργα της Λατινικής Αμερικής, όπου διαφαίνονται οι πρώιμοι σπόροι του μαγικού ρεαλισμού, καθώς αφαιρεί από τη λογοτεχνία τον στείρο ρεαλισμό της εποχής της, ενώ ταυτόχρονα εισάγει μια φρέσκια, γόνιμη γυναικεία φωνή στο φανταστικό.

«Το μυστικό» (1944) είναι από τα διηγήματα που στοιχειώνουν τον αναγνώστη προκαλώντας με τη βαθύτητα και την πυκνότητα των νοημάτων τους.

Τα νέα νησιά και «Το μυστικό» είναι μικρά λογοτεχνικά αριστούργηματα, κομψοτεχνήματα που επηρέασαν πολλούς συγγραφείς, όπως ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες και ο Χουάν Ρούλφο, οι οποίοι τα εξύμνησαν και άντλησαν έμπνευση από αυτά.

Ο προλογισμός του Παναγιώτη Σδούκου στην παρουσίαση της ποιητικής συλλογής «225»

Προλογισμός του Παναγιώτη Σδούκου, Ερμηνευτή, Υπ. Διδάκτορα Τμ. Τεχνών Ήχου Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου, στην παρουσίαση της 3ης ποιητικής συλλογής της ερμηνεύτριας, τραγουδοποιού και ποιήτριας Μαρίας Βούλγαρη, με τίτλο 225 από τις εκδόσεις Απόπειρα.
Cafe-Bar Βισσυνόκηπος, Δευτέρα 7/7/2025, Ζωοδόχου Πηγής 27, Αθήνα.

Αρχικά, θα ήθελα να παρουσιάσω το πλαίσιο γνωριμίας μας με τη Μαρία, γνωριστήκαμε στην παρουσίαση της ποιητικής συλλογής (Νοτιοανατολικά της ποίησης, των εκδόσεων Μανδραγόρας) του Καθηγητή Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας κ. Τριαντάφυλλου Κωτόπουλου, τον περασμένο Μάρτιο, χάρη στην κοινή μας αγαπημένη φίλη και ποιήτρια Πένυ Δέλτα (Πηνελόπη Δουλαβέρα).

Έκτοτε, ανταλλάξαμε τηλέφωνα, social media, και παρακολουθούσε ο ένας το έργο του άλλου με πολύ θαυμασμό και με ένα έντονο μεράκι για σύμπραξη μεταξύ των πορτογαλικών fado και του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού.

Χτύπησε το τηλέφωνο μου…

Πρώτα, μου μίλησε για την – υπό έκδοση τότε – 3η ποιητική συλλογή με τίτλο 225, και της πρότεινα να τα πούμε από κοντά για να γνωριστούμε βαθύτερα και να την αφουγκραστώ σε ό,τι ήθελε να μοιραστεί μαζί μου.

Εμείς οι καλλιτέχνες έχουμε έναν διαφορετικό, εσωτερικό και συμβολικό κώδικα επικοινωνίας, «μουσικο-τροπούμε», όπως αναφέρει σε βιβλιογραφία του για τα νοήματα της μουσικής πράξης και της ακρόασης ο κοινωνιολόγος της μουσικής Κρίστοφερ Σμολ, μέχρι που ήμουν από τους τυχερούς που άκουσα πρώτος στο σπίτι της το νέο της ανέκδοτο – μέχρι στιγμής – τραγούδι, με τίτλο «Σαν παλιό ξεχασμένο τραγούδι», το οποίο παρεμπιπτόντως θα απολαύσουμε και αυτό σε λίγο καιρό.

Η Αρετή Χαρτοφύλακα για την ποιητική συλλογή «225»

Γράφει η Αρετή Χαρτοφύλακα

 

Σε πείσμα των καιρών μέσα από αυτή την ποιητική συλλογή, η Μαρία μάς προτρέπει να συνδεθούμε και να αγγίξουμε ο ένας τον άλλον ουσιαστικά. Μας προτρέπει να βγούμε από τους ρόλους που ορίζουν οι κοινωνικές επιταγές και να επιδιώξουμε να τολμήσουμε να έρθουμε κοντά. Γιατί, για να γευτούμε την ουσία της ζωής οφείλουμε να συνδεθούμε και μόνο όταν οι στιγμές μας είναι επενδυμένες με συναισθήματα, μόνο τότε μπορούμε να μιλάμε για αληθινή σύνδεση.

Επιπλέον, ανασυστήνει τα κομμάτια της ζωής της παρέχοντας σε εμάς ένα πολύτιμο εργαλείο, που μας βοηθά να ανακαλύψουμε την δική μας εσωτερική πρώτη ύλη που ως τώρα μπορεί και να αγνοούσαμε.

Η Μαρία είναι ένα πλάσμα φωτεινό γεμάτο ενέργεια και ζωή, που μέσα σε έναν κόσμο σκληρό, βιαστικό κι αδιάφορο καταφέρνει να διατηρεί την αθωότητα της, καταφέρνει να βρίσκει τρόπο μέσα από την τέχνη της να θεραπεύει και να θεραπεύεται.»

////////////

Ο Λευτέρης Αχμέτης για την ποιητική συλλογή «225»

Γράφει ο συγγραφέας Λευτέρης Αχμέτης 

Τα μικρής έκτασης ποιήματα της Μαρίας Βούλγαρη έχουν μεγάλο βάθος εσωτερικό, υπαρξιακό, νομοτελειακό. Επιτυγχάνει την καβαφική γύμνια με σοκαριστική ειλικρίνεια: «Να αφήνεις τις ευαισθησίες σου να σ’ αγαπάνε».

Από την παρουσίαση στον Βυσσινόκηπο: Παναγιώτης Σδούκος, Μαρία Βούλγαρη, Λευτέρης Αχμέτης, Peny Delta και Στάβη Καμνή.

 

Στην τρίτη διεθνή συνάντηση ποιητών και ποιητριών Κιάτου που πραγματοποιήθηκε 19-22 Ιουνίου, είχαμε τη χαρά και την τιμή με την Peny Delta να γνωρίσουμε καλύτερα από κοντά και να απολαύσουμε αυτό το υπέροχο πλάσμα, τη Μαρία Βούλγαρη.

Κανένα φως δεν με τυφλώνει
όσο των πειραγμένων αστεριών
η απομάκρυνση.

Η ανδαλουσιανή (έτσι την αποκαλώ εγώ) λοιπόν τραγουδοποιός και ποιήτρια Μαρία Βούλγαρη με τη νέα της ποιητικής συλλογή 225 από τις εκδόσεις Απόπειρα, μας ταξιδεύει από τη Μεσόγειο στην Ελλάδα και πάλι πίσω.

Τα μικρής έκτασης ποιήματα της Μαρίας Βούλγαρη έχουν μεγάλο βάθος εσωτερικό, υπαρξιακό, νομοτελειακό. Επιτυγχάνει την Καβαφική γύμνια με σοκαριστική ειλικρίνεια: «Να αφήνεις τις ευαισθησίας σου να σ’ αγαπάνε».

Ευαισθησία λοιπόν, μελωδικότητα και βαθιά συναισθηματική γραφή μπαίνοντας στα μονοπάτια θεμάτων όπως η αγάπη, η αλήθεια, η ταυτότητα.
Μέσα από τις όμορφες εικόνες της, μας παραδίδει με τους συμβολισμούς της απλόχερα μια ματιά στη ζωή και τις ανθρώπινες σχέσεις, ενώ παράλληλα καλεί τον αναγνώστη σε μια δική του ενδοσκόπηση και μια δική του εμπειρία.

Η γλώσσα που επιλέγει είναι πυκνή, άλλοτε λυρική. Δημιουργεί μια έντονη ατμόσφαιρα που σε καθηλώνει.

Η Peny Delta για την ποιητική συλλογή «225»

γράφει η εικαστική φωτογράφος και ποιήτρια Peny Delta.

Η Μαρία Βούλγαρη γράφει σαν να διασχίζει έναν διάδρομο αναμνήσεων με τα μάτια κλειστά και την ψυχή διάπλατα ανοιχτή.

Η ποίησή της δεν ψιθυρίζει· ανασαίνει. Δεν φωνάζει, μα σε σημαδεύει. Κάθε στίχος της είναι ένα θραύσμα αλήθειας — από εκείνες που σε ακολουθούν για καιρό.

«Μη μου μιλάς με προστακτική». Στην επιταγή της καθημερινότητας, αντιπαραθέτει μια ποίηση-αντίσταση· μια εσωτερική στάση ζωής που διεκδικεί τρυφερότητα και ουσία. Μιλά για τη μνήμη, τη φθορά, τη μοναξιά, τον έρωτα — όχι σαν αφηρημένες έννοιες, αλλά σαν βιωμένες εμπειρίες. Σαν πληγές που γίνονται ράμματα, και ράμματα που ξηλώνουν χρόνια ολόκληρα.

Η γραφή της είναι εξομολογητική, σύγχρονη, τρυφερή, άμεση. Απουσιάζει ο στόμφος· κυριαρχεί η ειλικρίνεια. Οι εικόνες της είναι υπαινικτικές, υπαρξιακά φορτισμένες, με έναν λυρισμό που δεν κραυγάζει — μα υπονοείται. Πίσω από κάθε στίχο της υπάρχει η ανάγκη και η λαχτάρα για ανθρώπινη επαφή:

«Θα ήθελα κάποτε κάποιος να μου πει “εγώ είμαι εδώ για σένα” — και να το εννοεί».

Η εποχή αλλάζει πρόσωπα. Εκείνη φοράει «το ίδιο ρούχο». Όχι από ακινησία, αλλά από συνέπεια. Είναι η ίδια, σ’ έναν κόσμο που διαρκώς μεταμφιέζεται. Είναι εκείνη που τόλμησε να πει πως το πιο γλυκό νέκταρ της πτώσης της ήταν ένα «εσύ» — που υπήρξε κάποτε.

Η ποίησή της δεν είναι καταφύγιο. Είναι πεδίο μάχης. Και κάθε αναγνώστης της βγαίνει από εκεί λίγο πιο αληθινός.

Η Μαρία καταγράφει το τίμημα της ευαισθησίας στον 21ο αιώνα. Και το κάνει με λυρισμό, με πείσμα, με μια διαρκή λαχτάρα για την αλήθεια.

Κάθε ποίημά της είναι σαν γράμμα που έμεινε ανοιχτό στο περβάζι. Μπορεί να το πάρει ο αέρας. Μπορεί και κάποιος να το διαβάσει — και να σωθεί.

(από την ομιλία της Peny Delta (Πένυ Δουλαβέρα) στην παρουσίαση της ποιτητικής συλλογής 225.)

Ταμάρα Σμιτ • Μαντινάδες Αστρονομίας

Μια διαφορετική εισαγωγή στην Αστρονομία

 

Επιστημονική Επιμέλεια: Εμμανουήλ Βουρλιώτης

σσ. 85, σχήμα 13 × 20,5 εκ.,
έκδοση χαρτόδετη,
I S B N 978-960-537-358-0,
Απόπειρα, Ιούλιος 2025
Λ.Τ.: 10,00 € (+ Φ Π Α)

Ποιος θα φανταζόταν ότι η ομορφιά και συνάμα η πολυπλοκότητα του Σύμπαντος θα μπορούσαν να εκφραστούν σε λίγους μόνο στίχους μαντινάδων; Κι όμως, οι σελίδες που κρύβονται πίσω από αυτό το οπισθόφυλλο είναι η απόδειξη ότι αυτό είναι δυνατόν.

Με αφετηρία το ηλιακό μας σύστημα, τη δομή και την ιστορία του, ετοιμαστείτε για ένα ταξίδι προς άλλα άστρα, κάθε μεγέθους και ηλικίας. Θα ανακαλύψετε τη ζωή και τις ιδιότητές τους και έπειτα θα επιστρέψετε στη Γη για να τα παρατηρήσετε στο νυχτερινό ουρανό με νέα μάτια. Με λίγα λόγια, 343 μαντινάδες θα σας ξεναγήσουν σε κάθε πτυχή της Αστρονομίας και της Αστροφυσικής. Κάθε στίχος συμπυκνώνει πληθώρα γνώσεων και είναι ποιητική αδεία συνδεδεμένος με την τέχνη της μαντινάδας. Χωρίς να το καταλάβετε, θα βρεθείτε να ανακαλύπτετε τη μαγεία της ουράνιας σφαίρας με ξεχωριστή λυρικότητα και ακρίβεια.

Αν αναζητάτε ένα βιβλίο που θα σας ταξιδέψει κάτω από τον ολοσκότεινο και μεγαλειώδη ουρανό της Κρήτης και θα σας κάνει να αναρωτηθείτε για τα μυστήριά του, τότε κρατάτε το σωστό βιβλίο στα χέρια σας.

Εμμανουήλ Βουρλιώτης