γράφει ο Π Ένιγουει | ο αναγνώστης, »»
Στην εποχή της πληθωρικής αφήγησης, της έκτασης, των μυθιστορηματικών φιλοδοξιών και της υπερπαραγωγής κειμένων (αλλά και των ατέρμονων κύκλων επεισοδίων των τηλεοπτικών σειρών) υπάρχει ένας λογοτεχνικός χώρος που επιμένει να μετράει αλλιώς: με την αφαίρεση, την παύση, τον υπαινιγμό. Αυτός είναι ο χώρος του ελληνικού μικροδιηγήματος: ένα λογοτεχνικό είδος πυκνό, ετερόκλιτο και υπόγειο.
Τα τελευταία πενήντα χρόνια, μέσα από εκδοτικές προτάσεις, προσωπικές επιλογές και πειραματικές παρεκτροπές, το μικροδιήγημα στην Ελλάδα έχει γνωρίσει αθόρυβη άνθιση. Άλλοτε ρεαλιστικό και νοσταλγικό, άλλοτε υπερρεαλιστικό ή δοκιμιακό, το σύντομο αφήγημα έγινε εργαλείο μνήμης, μαρτυρίας, στοχασμού, χιούμορ και έκδηλης διαμαρτυρίας.
Η σύνθεση που ακολουθεί, περιλαμβάνοντας 30 επιλεγμένες συλλογές, δεν επιχειρεί να επιβάλει κανένα «κανόνα» ούτε να εδραιώσει «κλασικούς». Αντιθέτως: προτείνει μια πολυφωνική, ανοιχτή ανάγνωση της μικρής φόρμας, όπως αυτή γράφτηκε και κυκλοφόρησε την περίοδο που μιλάμε.
Από την αλληγορική πρόζα του Επαμεινώνδα Χ. Γονατά και το ειρωνικό διακειμενικό παιχνίδι του Αχιλλέα Κυριακίδη, μέχρι τους πειραματισμούς της Κατερίνας Έσσλιν το μικροδιήγημα αναδεικνύεται όχι ως «μικρό» είδος, αλλά ως ολοκληρωμένος τρόπος λογοτεχνικής σκέψης.
Έτσι υφολογικά μιλώντας ο κατάλογος περικλείει: ρεαλιστικό στιγμιότυπο, φιλοσοφικό δοκίμιο, ποιητική πρόζα, φεμινιστικό ξέσπασμα, μεταμοντέρνα ειρωνεία, υπαρξιακή παραβολή, αλληγορικό παραμύθι. Αλλά και θεματολογικά υπάρχει αξιοσημείωτος πλουραλισμός: θάνατος, φύλο, γλώσσα, φτώχεια, μνήμη, μεταφυσική, φαντασία, βία, πολιτική.
Θεωρώ λοιπόν ότι καλύπτεται ένα πλήρες αισθητικό και κοινωνικό φάσμα, από τα έργα της δεκαετίας του ’70 και ’80 έως τις σύγχρονες ανεξάρτητες και τις ψηφιακές εκδόσεις και όλα δείχνουν ότι το ελληνικό μικροδιήγημα είναι υψηλού επιπέδου άξιο λόγου να το γνωρίσουμε και να το (ξανα)διαβάσουμε.
Πάνος Κουτρουμπούσης, Εν αγκαλιά de Κρισγιαούρτι y otros ταχυδράματα y historias περίεργες, Denice Harvey & Co, 1978. (Τώρα από εκδ. Απόπειρα, 2020)
Πρόκειται για τη ριζοσπαστικότερη, σαφώς ανατρεπτική και ετερόδοξη φωνή του είδους. Εμβληματικό έργο-σταθμός της ελληνικής μικρής πρόζας που διαλύει τις συμβάσεις της αφήγησης και τις ανασυνθέτει μέσα από υπερρεαλισμό, ποπ κουλτούρα και ψυχεδελική ειρωνεία. Συλλογή από «ταχυδράματα» και παράδοξες μικροϊστορίες, με έντονη δόση φαντασίας, υπερρεαλισμού και φρενήρους χιούμορ. Ο Κουτρουμπούσης αναμιγνύει γλώσσες, είδη, κόσμους, τη γραφή-κολάζ, το γλωσσικό happening, την τεχνοκουλτούρα και την μπιτ αισθητική. Γλώσσα εσκεμμένα αχαλίνωτη, με ελληνοαγγλικές μίξεις, ιδιωματισμούς, όρους επινοημένους ή δανεισμένους από pulp λογοτεχνία και κόμικς. Καθαρόαιμο αναρχικό πνεύμα.
Κατερίνα Έσσλιν, Γαμ., Απόπειρα, 2012
Αποδομητική, φεμινιστική και γλωσσικά απελευθερωμένη γραφή, που μεταχειρίζεται το μικροδιήγημα σαν λεκτικό ρόπαλο εναντίον της κανονικότητας, του φύλου, της ταυτότητας και της εξουσίας της γλώσσας. Συλλογή από σύντομα, ωμά, άγρια μικροκείμενα, που λειτουργούν περισσότερο σαν λεκτικοί μονόλογοι ή γλωσσικές εξάρσεις. Καταστρατήγηση και κατακρεούργηση κάθε έννοιας της αφήγησης και τους ρόλους που επικαλείται. Ανήκει σε ένα είδος σύγχρονης γραφής με σαφείς επιρροές από φεμινιστική και queer θεωρία, body writing, performance και λογοτεχνία της άρνησης. Ένα βιβλίο-κραυγή, ένα βιβλίο-πείραμα.
*Ο Π. Ένιγουεϊ είναι παιζωγράφος. Το τελευταίο μυθοπλαστικό έργο του Η ζωή δεν είναι μόνο σεξ, μωρό μου κυκλοφορεί από τις εκδ. ΑΩ. Τον Σεπτέμβριο θα κυκλοφορήσει από τις εκδ. Άνω τελεία ο τόμος που επιμελήθηκε: Ελληνικό μικροδιήγημα 1974-2024, μια ανθολογία με 120 επιλογές του από όλο το φάσμα της ελληνικής σύντομης πρόζας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου