Λίλια Τσούβα • Τα σκαμπρόζικα επιγράμματα του Μαρτιάλη

γράφει η Λίλια Τσούβα | fractal,
Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2024 »»

Η μετάφραση των επιγραμμάτων του Μάρκου Βαλέριου Μαρτιάλη από την ποιήτρια και συγγραφέα Καίτη Βασιλάκου, Μάρκος Βαλέριος Μαρτιάλης, Επιγράμματα (Απόπειρα, 2024), λαμπυρίζει ως γεγονός ελκυστικό. Ο ποιητής αγαπήθηκε επί αιώνες για το σκαμπρόζικο και διασκεδαστικό του έργο. Η Βασιλάκου επαναφέρει στη λογοτεχνία μας τον εμβληματικό αυτό δημιουργό, επανασυνδέει με τη λατινική λογοτεχνία και το ιδιαίτερο είδος του επιγράμματος, τα ρωμαϊκά ήθη της εποχής.

Ο Μάρκος Βαλέριος Μαρτιάλης (Marcus Valerius Martialis), ο σπουδαιότερος Λατίνος επιγραμματοποιός, γεννημένος περί το 40 μ. Χ. στην πόλη Bιλβιλίδα (Bilbilis) της ρωμαϊκής επαρχίας Hispania Tarraconensis, μεταβαίνει στη Ρώμη γύρω στο 64 όπου και ασχολείται με την ποίηση αρχικά για λόγους επιβίωσης. Γρήγορα όμως γίνεται γνωστός, αποκτά ονομαστούς φίλους, διακρίνεται με δημόσια αξιώματα, τίτλους. Η σταδιοδρομία του λαμβάνει χώρα κυρίως στην αυλή του αυτοκράτορα Δομιτιανού (Titus Flavius Domitianus, 51-96 μ.Χ.). Το σπουδαιότερο έργο του είναι τα «Επιγράμματα»: έντεκα βιβλία (από το 86 ως το 98 μ.Χ.). Το δωδέκατο το εξέδωσε το 102 στην Ισπανία, όπου και επέστρεψε (το 98). Πέθανε το 104 μ.Χ.

Μάρκος Βαλέριος Μαρτιάλης • Επιγράμματα (επιλογή)

Έκδοση λατινικού κειμένου: D. R. Shackleton Bailey,
Μετάφραση: Καίτη Βασιλάκου,
Εισαγωγή: Γιώργος Πρέκας

σσ. 129, σχήμα 13 × 20,5 εκ.,
έκδοση χαρτόδετη,
I S B N 978-960-537-346-7,
Απόπειρα, Ιούνιος 2024
Λ.Τ.: 12,00 € (+ Φ Π Α)

«Θαΐδα, σε κανέναν δεν λες όχι,
αλλά, αν γι’ αυτό δεν ντρέπεσαι,
για τούτο ας ντρέπεσαι τουλάχιστον,
που όχι, Θαΐδα, σε τίποτα δεν λες».

Η παρούσα έκδοση απευθύνεται στο ευρύ αναγνωστικό κοινό και για τον λόγο αυτόν τα περισσότερα επιγράμματα που επιλέχθηκαν είναι σατιρικά προκαλώντας ακόμα και σήμερα το γέλιο ή έστω το χαμόγελό μας.

Ο Μαρτιάλης έφερε το λατινικό επίγραμμα στην τελειότητα. Έγραψε πάνω από 1500 επιγράμματα, τα περισσότερα από τα οποία αναφέρονται σε αυτοκράτορες, αξιωματούχους, συγγραφείς, φιλοσόφους, δικηγόρους, δασκάλους, γιατρούς, μονομάχους, σκλάβους, εργολάβους και γενικά σε γνωστά πρόσωπα της κοινωνίας της εποχής του.

Η επιλογή στο παρόν βιβλίο έγινε κυρίως με βάση τους διάφορους τύπους ανθρώπων που προκαλούσαν το κοινό αίσθημα με τη συμπεριφορά τους, των γυναικών μη εξαιρουμένων. Σε πολλά από αυτά χρησιμοποιεί εξαιρετικά ελευθεριάζουσα γλώσσα, κάτι που δεν ήταν ασυνήθιστο για την εποχή του.

Έχει ενδιαφέρον ότι οι χαρακτήρες στα επιγράμματα του Μαρτιάλη δεν είναι απλώς παρόμοιοι με τους αντίστοιχους σημερινούς αλλά ακριβώς οι ίδιοι. Αυτός είναι ο λόγος που ο ποιητής παραμένει επίκαιρος, αν και μας χωρίζουν από το έργο του 20 αιώνες.  -- Κ.Β.