γράφει ο Φώντας Τρούσας | Δισκορυχείον / Vinylmine
Πέμπτη 22 Ιανιυαρίου 2019 »»
Για τον Σπύρο Φέγγο (1957–2018) έχω γράψει κι άλλες φορές στο δισκορυχείον. Πέρα από το επιμνημόσυνο κείμενο της 3ης Ιανουαρίου 2018, ο Φέγγος έχει αναφερθεί στο blog σε σχέση με το φεστιβάλ Praxis Jazz (κριτική του για τη διοργάνωση του 1982, που είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό συν και πλην, τεύχος 4, Νοέμβρης 1982), ως συμμετέχων στο άλμπουμ Παράξενα παραμύθια / Weird Fairytales [Η Λάθος Άκρη του Τηλεσκοπίου, 2012], όπως και για τη μετάφρασή του στο εξαιρετικό βιβλίο τού Charles Ives Δοκίμια πριν τη σονάτα [Άκρον, Καλαμάτα 2001].
Τώρα, ένα ποιητικό βιβλίο, ένα παράξενο ποιητικό βιβλίο του Σπύρου Φέγγου, που κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του από τις εκδόσεις Απόπειρα (Νοέμβριος, 2018), με την επιμέλεια του φίλου και συντοπίτη του, στην Καλαμάτα, Γιώργου Γιαννόπουλου, θα μας απασχολήσει στις επόμενες γραμμές.
Έχοντας γνωρίσει από κοντά τον Σπύρο Φέγγο (υπήρξαμε συνεργάτες στο περιοδικό Jazz & Τζαζ) είχα αντιληφθεί, όχι μόνο μέσα από τα κατά καιρούς κείμενά του, αλλά και από τις μεταξύ μας συζητήσεις, τον ιδιαίτερο λόγο του (και τον γραπτό και τον προφορικό). Ο Φέγγος αντιμετώπιζε πολλές καταστάσεις και όχι μόνο τις θετικές ή τις ουδέτερες, αλλά ακόμη και τις πιο… επιβαρυντικές μ’ ένα οξυδερκές πνεύμα, μέσα από το οποίο διαφαίνονταν το χιούμορ του (μ’ αυτή τη λεπτή διάκριση της λέξης, την οποίαν εννοούν οι Βρετανοί), μα ακόμη η λεπτή ειρωνεία του (που συχνά επείχε ρόλο κριτικής), η αχαλίνωτη φαντασία του (κινούμενη στα όρια του υπερρεαλισμού), όπως και το μονίμως παιγνιώδες ύφος του, το οποίον επιβεβαιώνεται και από τον υπότιτλο τού τελευταίου βιβλίου του Λήροι / ή 39 ποιήματα σαν για μικρά παιδιά.
Ο Φέγγος ήταν επηρεασμένος ή μάλλον αγαπούσε τη λογοτεχνία και την ποίηση τού παραλόγου (ας το πούμε έτσι, αν και δεν είναι τόσο δόκιμος ο όρος).
Στην εισαγωγή ο Πρόδρομος Ιωαννίδης (ένα alter ego του ποιητή, όπως μας πληροφόρησε ο Γ. Γιαννόπουλος) τοποθετεί αυτό το πλέγμα αναφορών του Φέγγου στα limericks – εκείνα τα πεντάστιχα χιουμοριστικά-σκωπτικά ποιηματάκια, που εμφανίστηκαν στα αγγλικά γράμματα στις αρχές του 18ου αιώνα, για να γίνουν δημοφιλή, μέσω του Edward Lear, τον 19ον αιώνα πια.
Όσον αφορά στις σχετικές αναφορές στην ελληνική λογοτεχνία… ο Πάνος Κουτρουμπούσης με τα κείμενα και τα ποιήματά του, λογικώς, αποτέλεσε μια σοβαρή επιρροή για τον Φέγγο. Τέτοιου τύπου ποιήματα, αν και όχι πάντα πεντάστιχα, έχει δημοσιεύσει ο Κουτρουμπούσης σε διάφορα βιβλία του, όπως π.χ. στα Η Εποχή των ανακαλύψεων [Futura, 2002] και Το κεντράκι του Ταρζάν και άλλα παραμύθια [Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2005]. Ο Ιωαννίδης αναφέρει επίσης τη σχετική σκωπτική ποίηση του Μποστ και ακόμη εκείνη του όχι πολύ γνωστού Νίκου Δαμίγου. Σ’ αυτόν, τον τελευταίο, ανήκουν οι στίχοι από τα «τραγούδια της εξορίας», που είχαν ηχογραφηθεί από εξόριστους στη Λέρο, στο διάστημα 1967-1971, με το κασετόφωνο του επίσης εξόριστου (τότε) Χαρίλαου Φλωράκη.
Τα ποιήματα του Σπύρου Φέγγου είναι επτάστιχα, εξάστιχα, πεντάστιχα (στην κλασική φόρμα των limericks) τετράστιχα, τρίστιχα, και μερικά και πιο μεγάλα. Όλα βεβαίως, και τα 50 (και όχι μόνον τα 39, στα οποία αναφέρεται ο τίτλος), διαθέτουν αυτά τα χαρακτηριστικά που περιγράψαμε πιο πάνω. Δύο δείγματα:
Πίστη και ελπίδα
Ήταν δύο νέοι απ’ το Λαύριο
που σκέφτονταν ελάχιστα το αύριο.
Μα σαν τα πετεινά του ουρανού
και σαν τις μαργαρίτες του αγρού
αφήνανε το αύριο για το αύριο
οι δύο αθώοι νέοι από το Λαύριο.
Ερημίτης
Ήταν ένας ακατοίκητος πλανήτης
αλλά τον διάλεξε ένας ερημίτης
για να εγκατασταθεί
και να απομακρυνθεί –
μακριά από τους ανθρώπους
και τους κακούς τους τρόπους.
Έτσι, για έναν ακόμη ερημίτη
χάσαμε έναν ακατοίκητο πλανήτη.
Κατόπιν εορτής — ο τίτλος του πρώτου βιβλίου της Φανής Χούρσογλου — και έπεται ο, παραπλανητικός κατά τη γνώμη μου, υπότιτλος που το συνοδεύει — Μικρές ιστορίες.
