Γκερτρούντ Στάιν • Ο κόσμος είναι στρογγυλός

Σειρά: Κλασική βιβλιοθήκη #3

Μετάφραση: Μιχάλης Παπαμιχάλης
Εικονογράφηση: Roberta Arenson
Επίμετρο: Jonathan Cott
σσ. 93, σχήμα 13 × 20,5 εκ., έκδοση χαρτόδετη
I S B N: 978-960-537-002-2,
Απόπειρα, Νοέμβριος 1997
Gertrude Stein • The World Is Round (Barefoot Books)

Ο κόσμος είναι στρογγυλός δημοσιεύτηκε το 1939, και είναι το μοναδικό έργο για παιδιά της πρωτοποριακής συγγραφέας Gertrude Stein.

Το παράξενο και θαυμάσιο αυτό βιβλίο η Gertrude Stein το εμπνεύστηκε από ένα κοριτσάκι, τη Rose Lucie Renee Anne d’Aiguy, που τη γνώρισε σ’ ένα γαλλικό χωριό όπου παραθέριζε μαζί με την Alice B. Toklas. Η Ρόουζ έγινε η ηρωίδα του βιβλίου, και το μπλε, το αγαπημένο της χρώμα, έγινε το χρώμα όλου του βιβλίου.

Ο κόσμος είναι στρογγυλός έχει χαρακτηριστεί «αφήγημα για παιδιά και για φιλοσόφους», γιατί πραγματεύεται, με κέφι, ιδέες για το άτομο και το χώρο, την πραγματικότητα και την ταυτότητα. Και τις πραγματεύεται με έναν πρωτότυπο και συναρπαστικό τρόπο.

Η γραφή της Gertrude Stein, ένα μίγμα πεζού λόγου και ποίησης, είναι γνωστή για τις συντακτικές ανακολουθίες, τις επαναλήψεις, τις αυθαίρετες ενότητες, τους συνειρμούς ήχων και συναισθήματος, τεχνικές τις οποίες χρησιμοποιεί εδώ με τον φαινομενικό αυθορμητισμό και την αφέλεια τρίχρονων παιδιών που λένε τις δικές τους ιστορίες.

________________
The World Is Round »»

Το Επίμετρο της έκδοσης

Αυτό το παράξενο και θαυμάσιο βιβλίο, που δημοσιεύτηκε το 1939, είναι το μοναδικό βιβλίο για παιδιά της πρωτοποριακής συγγραφέως Gertrude Stein. Το Ο κόσμος είναι στρογγυλός [The World Is Round] το εμπνεύστηκε από μια μικρή Γαλλίδα τη Rose Lucie RenΙe Anne d’Aiguy, την οποία η Stein και η σύντροφός της Alice B. Toklas συνάντησαν — μαζί με την υπόλοιπη οικογένεια d’Aiguy — κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών τους διακοπών κοντά στο χωριό Bilignin, στη Γαλλία. Η Ρόουζ έγινε η ηρωίδα του Ο κόσμος είναι στρογγυλός, και το αγαπημένο της χρώμα, το μπλε, έγινε το πανταχού παρόν και τα πάντα διαπότιζον χρώμα.

Σε ένα μίγμα πεζού λόγου και ποίησης, η Gertrude Stein (1874–1946) μας λέει για ένα κορίτσι ονόματι Ρόουζ [Rose], που παίζει με τον εξάδερφό της ονόματι Γουίλλι [Willie], ένα σκυλί ονόματι Αγάπη [Love] και ένα λιοντάρι ονόματι Μπίλλι [Billie]. Το βιβλίο εστιάζεται γύρω από το επικίνδυνο ταξίδι της Ρόουζ πάνω σε ένα βουνό, ενώ κουβαλάει μια μπλε καρέκλα του κήπου, στην οποία είναι αποφασισμένη να καθίσει μόνο αφού φτάσει στην κορυφή. Τελικά, μόνη «εκεί πάνω», τραγουδάει ένα τραγούδι και ξαφνικά καταλαβαίνει ότι τη φωτίζει ένας προβολέας από έναν κοντινό λόφο. Είναι ο Γουίλλι που τη φωτίζει. Τελικά μαθαίνουμε ότι ο Γουίλλι και η Ρόουζ δεν είναι στ’ αλήθεια ξαδέρφια· έτσι, παντρεύονται και ζουν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα.

Το Ο κόσμος είναι στρογγυλός έχει αποκληθεί «αφήγημα για παιδιά και φιλοσόφους», γιατί πραγματεύεται, με κέφι, ιδέες για το άτομο και το χώρο, την πραγματικότητα και την ταυτότητα. Και το καταφέρνει με έναν συναρπαστικό και πρωτόφαντο τρόπο. Η γραφή της Gertrude Stein είναι γνωστή για τις επαναλήψεις, τις συντακτικές ανακολουθίες, τις αυθαίρετες ενότητες, τους συνειρμούς ήχων και συναισθήματος. Στο Ο κόσμος είναι στρογγυλός χρησιμοποιεί τις περισσότερες από αυτές τις τεχνικές με τον φαινομενικό αυθορμητισμό και την αφέλεια τρίχρονων παιδιών, που λένε τις δικές τους ιστορίες. Παρατηρήστε το ακόλουθο απόσπασμα από μια ιστορία του Έλιοτ Μ. (2 ετών και 11 μηνών):

«Ο μπαμπάς δουλεύει στην τράπεζα. Και η μαμά μαγειρεύει πρωινό. Μετά σηκωνόμαστε και ντυνόμαστε. Και το μωρό τρώει πρωινό και μέλι. Εμείς πηγαίνουμε στο σχολείο και ντυνόμαστε έτσι. Φοράω σακάκι και μπαίνω στο αυτοκίνητο. Και το λιοντάρι στο κλουβί. Η αρκούδα έφυγε πολύ γρήγορα και αυτός θα φέρει την αρκούδα πίσω στο κλουβί».

Και μετά διαβάστε το παρακάτω από το Ο κόσμος είναι στρογγυλός:

Το όνομά της είναι Ρόουζ και το αγαπημένο της χρώμα είναι το μπλε. Αλλά βέβαια ένα λιοντάρι δεν είναι μπλε. Η Ρόουζ ήξερε βέβαια ότι ένα λιοντάρι δεν είναι μπλε αλλά το αγαπημένο της χρώμα ήταν το μπλε […]. Το λιοντάρι είχε όνομα, το χρώμα του δεν ήταν μπλε αλλά είχε κι αυτό όνομα όπως έχουν όλοι όνομα και τ’ όνομα του ήταν Μπίλλι. Ο Γουίλλι ήταν αγόρι και ο Μπίλλι ήταν λιοντάρι.

Ο καλύτερος τρόπος για να μπει κανείς στο πολύμορφο και διαισθητικό βασίλειο του Ο κόσμος είναι στρογγυλός είναι να το διαβάσει φωναχτά — μια ή δυο σελίδες τη φορά — και όχι απαραίτητα συνεχόμενα. Το συνειδησιακό ρεύμα της Gertrude Stein — το περιδινιζόμενο στον εαυτό του — και η χαρούμενή της εξερεύνηση αυτού που κάποτε αποκάλεσε το «συνεχές παρόν» σχεδόν απαιτεί ένα είδος θεατρικής απαγγελίας του κειμένου, συνοδευόμενης, ίσως, από χειρονομίες και κινήσεις από πλευράς τού αφηγητή, σαν να αυτοσχεδίαζε κανείς μια παντομίμα ή χορό ή παρωδία, καθώς παίρνει μια βαθιά ανάσα για να διαβάσει:

Τα βουνά όμως ναι η Ρόουζ πραγματικά σκεφτόταν για τα βουνά και για το μπλε όταν ήταν το μπλε πάνω στα βουνά και για τα φτερά όταν σύννεφα σαν φτερά ήταν πάνω στα βουνά και για τα πουλιά όταν ένα μικρό πουλάκι και δυο μικρά πουλάκια και τρία και τέσσερα και έξι και επτά και δέκα και δεκαεπτά και τριάντα ή σαράντα μικρά πουλάκια ήρθανε όλα πετώντας και ένα μεγάλο πουλί ήρθε πετώντας και τα μικρά πουλάκια ήρθαν πετώντας και πέταξαν ψηλότερα από το μεγάλο πουλί και όρμησαν προς τα κάτω και ένα και μετά δυο και μετά πέντε και μετά πενήντα πουλιά όρμησαν προς τα κάτω και τσιμπούσαν στο κεφάλι το μεγάλο πουλί και σιγά σιγά το μεγάλο πουλί πήγε κι έπεσε κάτω ανάμεσα στα βουνά και τα μικρά πουλιά πήγαν όλα πάλι στο σπίτι τους […].

Στο Ο κόσμος είναι στρογγυλός, η συγγραφεύς μιμείται και μπαίνει στο μυαλό ενός παιδιού για να ανακαλύψει τη διαδικασία τής κυκλικότητας και τη φύση της καμπυλότητας. Πριν φτάσει στην κορυφή του βουνού, η Ρόουζ, βγάζει ένα σουγιά και σκαλίζει σε έναν κορμό δέντρου την ατέρμονα πρόταση (την οποία πρωτοδιατύπωσε η Gertrude Stein το 1913 σε μια ιστορία της με τίτλο «Sacred Emily» [«Ιερή Εμίλυ»]: «Rose is a rose is a rose is a rose» [«Η Ρόουζ είναι ρόδο η Ρόουζ είναι ρόδο»]. Το πρώτο κεφάλαιο του Ο κόσμος είναι στρογγυλός αρχίζει: «Μια φορά κι έναν καιρό ο κόσμος ήτανε στρογγυλός και μπορούσες να πηγαίνεις γύρω γύρω πάνω στον κόσμο»· και τριάντα τέσσερα κεφάλαια αργότερα το βιβλίο καταλήγει: «[Ο Γουίλλι και η Ρόουζ] ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα και ο κόσμος απλώς συνέχισε να είναι στρογγυλός».

Σε μια μελέτη των γραπτών της Gertrude Stein, ο Donald Sutherland μάς θυμίζει ότι ένα παιδικό γαλλικό βιβλίο γεωγραφίας αρχίζει: «Ο κόσμος είναι στρογγυλός σαν μια μπάλα, που γυρίζει από μόνη της, δεν ακουμπάει πουθενά» Το Ο Κόσμος είναι στρογγυλός είναι ένα βιβλίο αυτού του είδους, και προτείνει και παρέχει μια ζωογόνο ελαφρότητα του είναι.

Ο Κόσμος είναι στρογγυλός πρωτοδημοσιεύτηκε από τον William R. Scott το 1939. Το κείμενο της παρούσας έκδοσης προέρχεται από εκείνη την έκδοση και περιλαμβάνει καινούριες εικόνες από τη Roberta Arenson.

Jonathan Cott