«Ελληνοαμερικανική οικειο-ποίηση»

ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ, Διασπορικές διαδρομές, Απόπειρα, σελ. 63

Γράφει η Ελισάβετ Αρσενίου | Αυγή,
7 Ιουνίου 2014 »»

Μία ιδέα είναι στο στέκι: Η πολιτική μιας νέας μεθο-
δολογίας στη διδασκαλία της γλώσσας (έχει) άσπρο
ψωμί. Είναι ιδέα λύκος.
Σε μία εποχή που, βέβαιοι για κάθε αβεβαιότητα, αντιμετωπίζουμε τις, κατά Μπρεχτ, «δυσκολίες των πεδιάδων», η ποίηση αποκτά ενδιαφέρον όταν έρχεται να μας παρέχει εργαλεία διαβίωσης στο νέο περιβάλλον. Στο διετές ήδη ποιητικό βιβλίο του Γιώργου Αναγνώστου, οι πεδιάδες αυτές είναι «πεδία» πολιτιστικών και γλωσσικών διαστρωματώσεων εντός του ευρύτατου εδάφους της ελληνικής διασποράς. Η γλώσσα αναλαμβάνει τις δικές της διαδρομές που είναι γραμμές διαμόρφωσης εδάφους, και προσωπικές γραμμές επέμβασης επί του ήδη γραμμένου εδάφους. Έτσι δημιουργείται ένα κείμενο πολλαπλών στρωμάτων, με τις πνευματικές, εθνικές και αγοραίες του αναφορές να συγκλίνουν υβριδικά ενώ απέχουν γεωγραφικά: αμερικάνικη ποπ κουλτούρα και τοπικές συγκινησιακά φορτισμένες καταφυγές στο ελληνικό παιδικό όψιμο ’70: «Στα δίχτυα της αράχνης Μπάρροουζ Ο Ταξιτζής Γκάλης Το Βαρύ πεπόνι Ν Β Α Άγνωστος πόλεμος Ο Άνθρωπος δίχως πρόσωπο Κουμανταρέας Λάσυ....».

Σε έναν επανεδαφοποιημένο κειμενικό τόπο αναπλάθεται παράδοξα εξού και ποιητικά η εμπειρία του πάντα αχνού διασπορικού υποκειμένου εκείνου του «πλακιώτη μανχατανά» του Νικολάου Κάλας. Οι δύο άκρες της διασπορικής κινούμενης γραμμής αναφέρονται σε όρια ανοιχτά του εθνικού: το γεωγραφικό και το θρησκευτικό –τουλάχιστο- που μπορούν να συγκλίνουν μόνο στην ποιητική του μεταφορά, ρυθμό και ρίμα όπως σε ένα μεθύσι από μετάληψη: «δεν μνημονεύσαμε τη θελκτική μαντόνα / με liqueur ποτέ / όπως της έπρεπε».
Όμως η συνύπαρξη των αντιθέτων, ή, με άλλα λόγια, η συντήρηση της αντιθετικότητας του διασπορικού υποκειμένου δημιουργεί έναν νέο λόγο «πέρα δυϊσμών» που παραλαμβάνει η γλώσσα. Στην ποιητική γλώσσα δημιουργείται η συμμαχία παλιού και νέου, κλασικού και σύγχρονου, νεωτερικού και μεταμοντέρνου, που δεν πραγματοποιείται σε έναν μεταφυσικό χώρο αλλά σε έναν χώρο κειμενικό, διευρυνόμενης σημασίας και μετα-φραστικής ελευθερίας: ο Old World γίνεται ΓέροςκαιΓερός, o New World ΝέοςΚενεός.
Με «άχαρη νέα γνώση» θεωρητικής κάλυψής της, η διασπορική εμπειρία εξαπλώνεται στην εξέλιξή της από την πρώιμη ήδη προληφθείσα αποικιακή επέμβαση του αμερικάνικου στο ελληνικό, έως τον εθνοτικό συγχρωτισμό των διεθνικών media. Ακριβώς στην παρουσία της μίας γλώσσας μέσα στην άλλη η ποίηση ενδυναμώνει τον λόγο του υποκειμένου, του «δίνει λόγο», του φανερώνει τη δυνατότητα «να βγάλει γλώσσα». Έτσι συγκλίνουν αλληλοεπικαλυπτώμενοι οι λόγοι των φιλοξενούμενων εργατών με τις θεωρητικοποιήσεις της μεταφραστικής τού νόστου. Το υπέδαφος διαφαίνεται στο προθέματα: Κάλας, Gourgouris, δημοτικά της ξενιτιάς, Αναγνωστάκης, Σπάνιας, Χριστιανόπουλος.
Στην συμπυκνωμένη ποίηση των Διασπορικών διαδρομών συνυπάρχουν επίμονα μονολογικά (ή μετα-λογικά) φιλοξενούντες και φιλοξενούμενοι, ξένοι και ξενιστές, εργάτες και διανοούμενοι, έρωτας και οικονομία, σε πείσμα του δήθεν πολυφωνικού επίσημου αστικού λόγου περί του μεταναστευτικού και της ιστορίας του: «Η προφορά κουρδίζει υβριδικότητα / η διασπορά δεν είναι βλέπεις / sameness-in-dispersal».
Ο Αναγνώστου γνωρίζει καλά, ως έμπειρος ερευνητής και συγγραφέας περί του εθνοτικού εντός του αμερικανικού (πιο πρόσφατο βιβλίο του: Contours of White Ethnicity, Popular Ethnography and the Making of Usable Pasts in Greek America, Ohio University Press, 2009) τη μεταφορική πύκνωση που λαμβάνει χώρα βιωματικά στη ζωή της μόνιμης μετάφρασης, αλλά και τη δυναμική της εργατικής υπεραξίας που ενσωματώνει την περίσσεια του λόγου. Δημιουργείται έτσι η «Αμέeriκα» ως τελευταία λέξη της μητέρας πατρίδας που αφήνει ως ευχή την μόνιμη αλλοίωση του διασπορικού εδάφους και μελλοντική πατρική ανταμοιβή το κάπνισμα των «τίτλων ιδιοκτησίας». Το ποιητικό βιβλίο του Αναγνώστου προβάλλει ποικίλες εκδοχές δημιουργίας της εθνοτικής διασπορικής αφήγησης (ρεαλιστικές, ρομαντικές, ρητορικές ή υπερβατικές), αποκαλύπτοντας πάντοτε το «μετέωρο κενό / το μεταξύ της ανεπάρκειας», το ανοιχτό δι- και δια-. Εκεί βρίσκονται όσα γράφουμε και ακούμε πέραν των γραμματικών κανόνων και θεωρητικών συμπερασμάτων, όσα συσσωρεύουμε άτολμα σε προσωπικά σημειώματα και συχνά, με μία τολμηρή συγγραφική πράξη απαιτούν «οικειο-ποίηση». Το βιβλίο του Αναγνώστου μας προφέρει κείμενα για σκέψη και γραφή. Το συναίσθημα δεν αρκεί. Στη διασπορική σκέψη το συναίσθημα είναι εκεί.

___________________
Η Ελισάβετ Αρσενίου διδάσκει Νεοελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Θράκης