Γράφει η Ειρήνη Α. Βρης | «Βιβλιοθήκη», Ελευθεροτυπία,
Σάββατο 18 Ιουνίου 2011 »»
Ο Lawrence Ferlinghetti γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου 1919, στο Γιόνκερς της Νέας Υόρκης, από οικογένεια ιταλοπορτογάλων σεφαραδιτών μεταναστών. Ορφάνεψε μικρός και πέρασε τα πρώτα παιδικά του χρόνια στη Γαλλία.
Επιστρέφοντας στην Αμερική και αφού τελείωσε το Γυμνάσιο, σπούδασε Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας και πήρε το πτυχίο του το 1941. Εκεί γνώρισε το έργο των Hemingway, Faulkner, Dos Passos και Wolfe.
Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε στο Ναυτικό ως κυβερνήτης καταδρομικού υποβρυχίων κι έλαβε μέρος στην απόβαση της Νορμανδίας. Ηταν ανάμεσα στους στρατιώτες των αμερικανικών δυνάμεων κατοχής στο Ναγκασάκι, γεγονός που τον επηρέασε βαθιά και συνετέλεσε στη διαμόρφωση των μετέπειτα ειρηνιστικών του πεποιθήσεων.
Μετά τον πόλεμο, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια και το 1948 πήγε στο Παρίσι για να κάνει το διδακτορικό του. Το θέμα της διατριβής του ήταν «Η πόλη σαν σύμβολο της μοντέρνας ποίησης: Αναζητώντας μια μητροπολιτική παράδοση», με αναφορές στους Eliot, Whitman, Mayakovsky, Francis Thompson και Andre Breton. Εκεί αρχίζει να γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα Her και να μεταφράζει Jacques Prevert. Ο Ferlinghetti επιστρέφει στην Αμερική και ύστερα από μια σύντομη παραμονή στη Νέα Υόρκη εγκαταστάθηκε στο Σαν Φρανσίσκο, το 1951. Η πόλη αυτή έμελλε να γίνει η δεύτερη πατρίδα του και η αφετηρία της έμπνευσής του. Την περίοδο μεταξύ 1951 και 1953 έγραφε λογοτεχνικές κριτικές, ζωγράφιζε και παρακολουθούσε τις ποιητικές συγκεντρώσεις της πόλης. Το 1953 ο Ferlinghetti μαζί με τον Peter Martin ανοίγουν το βιβλιοπωλείο City Lights Booκstore (από την ομώνυμη ταινία Τα φώτα της πόλης, του Τσάρλι Τσάπλιν), με σκοπό να ειδικευτούν στις «ποιητικές εκδόσεις τσέπης». Δύο χρόνια αργότερα, ιδρύει τις ομώνυμες εκδόσεις. Τα επόμενα χρόνια το βιβλιοπωλείο και οι εκδόσεις έγιναν ο πυρήνας του κινήματος της Δυτικής Ακτής και αποτέλεσαν το φυτώριο των σημαντικότερων μπιτ ποιητών και συγγραφέων, όπως οι Kenneth Roth, Gary Snyder, Allen Ginsberg και Jack Kerouac. Μετρώντας ήδη μισό αιώνα δραστηριότητας, αποτελεί ένα από τα λίγα ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία της Αμερικής.
Το 1955 ο Ferlinghetti τύπωσε το πρώτο του βιβλίο Pictures of the Gone World. Εχει γράψει περισσότερα από 30 βιβλία ποίησης, σπουδαιότερα από τα οποία είναι: Α Coney Island of the Mind (1958), που μεταφράστηκε σε 9 γλώσσες, Starting from San Fansisco (1967), The Secret Meaning of Things (1970), Wild Dreams of a New Beginning (1988), These are my Rivers (1993) και Α Far Rockaway of the Heart (1998). Επίσης έχει μεταφράσει έναν μεγάλο αριθμό ποιητών, μεταξύ των οποίων Jacques Prevert, Nicanor Parra και Pier Paolo Pasolini. Είναι ο συγγραφέας 8 θεατρικών έργων και των μυθιστορημάτων Ερωτας τις μέρες της οργής και Εκείνη.
Το 1994, στο Σαν Φρανσίσκο, ένας δρόμος μετονομάστηκε προς τιμήν του. Επίσης αναγορεύτηκε πρώτος επίτιμος ποιητής του Σαν Φρανσίσκο το 1998 και το 2005 κέρδισε το Πρώτο Λογοτεχνικό Βραβείο από το Εθνικό Ιδρυμα Βιβλίου.
Ο Ferlinghetti παραμένει ακόμη δραστήριος. Εκδίδει βιβλία, ζωγραφίζει, ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο διαβάζοντας ποίηση κι έχει λάβει μέρος σε ταινίες και ζωντανές ηχογραφήσεις. Για να ξεκουράζεται, αποσύρεται στο καταφύγιό του, στην άγρια φύση του Big Sur της Καλιφόρνιας.
Η ποίηση του Ferlinghetti είναι απλή και κατανοητή και απηχεί την αντίληψή του ότι ο ποιητής δεν πρέπει να περιορίζεται στα όρια της ενδοσκόπησης, αλλά να ανοιχτεί προς τις εικόνες της ίδιας της ζωής της κοινωνίας και των ανθρώπων, που συνεχώς εξελίσσονται. Παρ' ότι ανήκει στη γενιά των μπιτ, στην πορεία διαφοροποιήθηκε. Η ποίησή του έγινε πιο οικουμενική, πιο ανθρωπιστική. Επηρεασμένος ιδεολογικά από τον βουδισμό και τον αναρχοκομμουνισμό, είναι άνθρωπος της δράσης, έντονα πολιτικοποιημένος και ειρηνιστής, «ένα ατίθασο ερωτικό πνεύμα, αφοσιωμένο στην ομορφιά και στην αλήθεια».
ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Στην ποιητική συλλογή Πώς να ζωγραφίσεις το φως του ήλιου (2001), ο Λόρενς Φερλινγκέτι δηλώνει στην εισαγωγή του πως «το μόνο που θέλησα να κάνω ήταν να ζωγραφίσω το φως στους τοίχους της ζωής». Και για περισσότερο από μισό αιώνα κάνει ακριβώς αυτό - να φωτίζει εξίσου το καθημερινό και το ασυνήθιστο, μένοντας πιστός στην αρχή του να εκφράζεται με τρόπο προσιτό και κατανοητό σε όλους.
Ηταν και παραμένει ένας από τους πιο ριζοσπαστικούς και αληθινούς βάρδους. Τρυφερά λυρικός, ανατρεπτικά ασεβής, ωστόσο οραματιστής και πιστός στην αρχή του πως οι ζωγράφοι και οι ποιητές είναι οι φυσικοί φορείς του φωτός.
Το ποίημα αυτό αναφέρεται στην ουσία της έμπνευσης και του πάθους της θαρραλέας πράξης της δημιουργικότητας. Μια τολμηρή πρόκληση να ζήσει κανείς τη ζωή του ολοκληρωτικά στο δικό του φως.
Οδηγίες προς ζωγράφους και ποιητές
Ρώτησα εκατό ζωγράφους και εκατό ποιητές
πώς να ζωγραφίσει κανείς το φως του ήλιου
στο πρόσωπο της ζωής
Οι απαντήσεις τους ήταν ασαφείς και αφελείς
σαν να φύλαγαν μυστικά συντεχνίας
Ενώ κατά τη γνώμη μου
το μόνο που έχετε να κάνετε
Είναι να συλλάβετε όλον τον κόσμο
και όλη την ανθρωπότητα
σαν ένα είδος έργου τέχνης
ένα έργο τέχνης για συγκεκριμένο μέρος
ένα έργο τέχνης του θεού του φωτός
όλη τη γη και όλα όσα υπάρχουν σ’ αυτήν
ζωγραφισμένα με φως
Και το πρώτο πράγμα που έχετε να κάνετε
Είναι να ζωγραφίσετε μεταμοντέρνα ζωγραφική
Και το επόμενο πράγμα είναι να ζωγραφίσετε τον εαυτό σας
στα αληθινά σας χρώματα
σε βασικά χρώματα
όπως τα βλέπετε
(χωρίς ασβέστη)
να ζωγραφίσετε τον εαυτό σας όπως τον βλέπετε
χωρίς μακιγιάζ
χωρίς μάσκες
Και μετά ζωγραφίστε τους αγαπημένους σας ανθρώπους και ζώα
με το πινέλο σας βουτηγμένο στο φως
Και να σιγουρευτείτε ότι έχετε τη σωστή προοπτική
και μην προσποιείστε
επειδή μια λανθασμένη γραμμή οδηγεί σε μια άλλη
Και μετά ζωγραφίστε τους ψηλούς λόφους
όταν ο ήλιος τούς βρίσκει για πρώτη φορά
ένα πρωί του φθινοπώρου
Με το μαχαίρι σας παλέτα
τοποθετήστε το
στα φύλλα κίτρινης ώχρας
στα κατακόκκινα φύλλα
του φθινοπώρου της Νέας Αγγλίας
Και ζωγραφίστε το φως των φαντασμάτων της καλοκαιρινής νύχτας
και το φως του ήλιου τα μεσάνυχτα
που είναι το φως του φεγγαριού
Και μη ζωγραφίσετε τις σκιές που δημιουργεί το φως
γιατί χωρίς σκούρο κόκκινο θα έχετε ρηχές φωτογραφίες
Γι’ αυτό ζωγραφίστε και όλες τις σκοτεινές γωνίες
παντού στον κόσμο
όλα τα κρυμμένα σημεία και τα μυαλά και τις καρδιές
όπου το φως δεν φτάνει ποτέ
όλες τις σπηλιές της άγνοιας και του φόβου
τα κοιλώματα της απελπισίας
το τέλμα της αποθάρρυνσης
και απλά γράψτε πάνω τους
«Εγκαταλείψετε όλη την απελπισία, εσείς που μπαίνετε εδώ»
Και μην ξεχάσετε να ζωγραφίσετε
όλους εκείνους που έζησαν τη ζωή τους
σαν φορείς του φωτός
Ζωγραφίστε τα μάτια τους
και τα μάτια κάθε ζώου
και τα μάτια όμορφων γυναικών
που έγιναν γνωστές περισσότερο για την τελειότητα του
στήθους τους
και τα μάτια ανδρών και γυναικών
που έγιναν γνωστοί μόνο για το φως του μυαλού τους
Ζωγραφίστε το φως των ματιών τους
το φως του ηλιόλουστου γέλιου
το τραγούδι των ματιών
το τραγούδι των πουλιών καθώς πετάνε
Και να θυμάστε ότι το φως έρχεται από μέσα
αν υπάρχει κάπου
και θα πρέπει να ζωγραφίσετε ξεκινώντας από το εσωτερικό
Ξεκινήστε με καθαρότητα
με το κατάλευκο
το κατάλευκο του υποστρώματος γύψου
το κατάλευκο του λευκού καδμίου
το κατάλευκο των λευκών νιφάδων
τον αγνό παρθένο καμβά
την αγνή ζωή με την οποία όλοι αρχίζουμε
Ο Τέρνερ ζωγράφισε το φως του ήλιου
με αυγοτέμπερα
(το οποίο αποδείχθηκε ασταθές)
και ο Βαν Γκογκ το έκανε με την τρέλα
και το αίμα από το αυτί του
(επίσης ασταθές)
και οι Ιμπρεσιονιστές το έκαναν
μη χρησιμοποιώντας ποτέ μαύρο
και οι Αφηρημένοι Εξπρεσιονιστές το έκαναν
με λευκή μπογιά για σπίτια
Αλλά μπορείτε να το κάνετε με το καθαρό χρώμα
(αν μπορείτε να υπολογίσετε τον τύπο)
από το δικό σας αληθινό φως
Αλλά προτού βάλετε την πρώτη πινελιά
στον παρθενικό καμβά
θυμηθείτε την αστάθειά του
την ακραία αστάθεια της ζωής
και να θυμάστε την αθωότητά της
την αρχική αθωότητά της
πριν βάλετε την πρώτη πινελιά
‘Η ίσως μην τη βάλετε
Και αφήστε το φως να αναδυθεί
το εσωτερικό φως του καμβά
το εσωτερικό φως των μοντέλων που ποζάρουν
στη μελέτη της ζωής
το εσωτερικό φως του καθενός
Αφήστε το να αναδυθεί ολόκληρο
σαν παλίμψηστο
το φως που είναι ήδη επιζωγραφισμένο
τη ζωή που είναι ήδη επιζωγραφισμένη
τόσες φορές
Αφήστε την να αναδυθεί ολόκληρη στην επιφάνεια
η ξαναζωγραφισμένη εικόνα
της πρωταρχικής ζωής στη γη
Και όταν τελειώσετε τη ζωγραφική σας
σταθείτε πίσω έκπληκτοι
σταθείτε πίσω και παρατηρήστε
τη ζωή πάνω στη γη που δημιουργήσατε
τη φωτισμένη ζωή στη γη
που δημιουργήσατε
ένα γενναίο νέο κόσμο.
Μετάφραση Ειρήνη Α. Βρης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου