γράφει η Αντιγόνη Κατσαδήμα | Ελευθεροτυπία
Βιβλιοθήκη, Σάββατο 18 Σεπτεμβρίου 2010 »»
Νάνος Βαλαωρίτης • Άνθη του Θερμοκηπίου
εκδόσεις Απόπειρα, σ. 85, ευρώ 10,55
Ας γίνουμε μια συμμορία
Να εφεύρουμε την ιστορία
(από τις «Βαθυστόχαστες συνδηλώσεις»)
Τρίτη 4 Μαΐου 2010. Ακόμη η παρουσίαση δεν έχει αρχίσει. Στην Ελληνοαμερικανική Ενωση παρατηρώ τον ποιητή, καθισμένο αριστερά μου, Νάνο Βαλαωρίτη, να υπογράφει, ένα ένα, τα αντίτυπα από τη νέα του συλλογή με τίτλο Άνθη του Θερμοκηπίου. Διάφοροι αναγνώστες τον πλησιάζουν ήρεμα, του χαμογελούν και ζητούν ευγενικά μια υπογραφή. Σαν σφραγίδα εγκάρδιας ανάμνησης. Ακούω τον Νάνο να ρωτά το όνομα του κάθε θαυμαστή-αναγνώστη και τον βλέπω μετά, όπως το αναπλάθει χειρόγραφα στο δεύτερο φύλλο του βιβλίου. Και σκέφτομαι: αυτή η μικρή τελετή, του προφερόμενου ονόματος στον αέρα και της οπτικής παράστασης επί χάρτου είναι πολύ γοητευτική. Ενθυλακώνει ένα μυστήριο, ανάλογο της Θείας Κοινωνίας, λίγο προτού οι πιστοί προχωρήσουν, με βήμα μιας ανάσας, στη μετάληψη.
Άνθη του Θερμοκηπίου: Πρόκειται για μια φρέσκια απόπειρα εις διπλούν. Και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Απόπειρα και είναι μια απόπειρα να διαπιστωθεί ότι ένα ποίημα όχι μόνο βλέπεται, αλλά και εξελίσσεται, για να «ανθεί», μέσα από αυτό που βλέπεται. Ώστε, πέρα από τις διεξοδικές αναλύσεις για την ποίηση, στη βάση των οποίων περιπλανιόμαστε ενθαρρυντικά και πέρα από τα όρια, συμπεραίνουμε πως η μορφολογία κάθε ποιήματος είναι και διέξοδός του (βλ. το ποίημα «Βαθυστόχαστες Συνδηλώσεις»). Καθώς όμως η μορφολογία «κλειδώνει» το περιεχόμενο του ποιήματος, αυτό το αποτέλεσμα κιγκλιδώματος δεν συνιστά πτώχευση του νοήματος. Αντιθέτως. Οι μετοχές του ποιήματος μικρής κλίμακας ανεβαίνουν σε νοηματική αξία μεγάλης κλίμακας, όπου σύμβολα του τότε και του τώρα, του παγκόσμιου και του τοπικού ιστορικού χάρτη, συνυπάρχουν. Και δεν είναι τυχαίο που η περίφημη πολιτισμική κινητικότητα (cultural mobility) διέπει την ποίηση του Νάνου Βαλαωρίτη, καθώς ο ποιητής έζησε, για χρόνια, στην Αμερική, όπου μάλιστα δίδαξε και δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο.
Ιδού, λοιπόν, το ποίημα: ένας μικρός κεφαλαιοκράτης, ένας απατεωνίσκος. Στον ίσκιο από το άτιμο σμίξιμο θραυσμάτων, που ενώθηκαν στα κρυφά, μέσα από τη σύγκρουση εσωτερικών αναπαραστάσεων, προορισμένων να κινηθούν ανταγωνιστικά ή συναγωνιστικά όπως οι ηφαιστειακές πλάκες, το ποίημα ξεκουράζει το κορμί του. Διαβάζοντάς το, διαπιστώνουμε ότι το μεν παρελθόν σμιλεύτηκε και το δε μέλλον κλέφτηκε. Διότι, ένας ποιητής μπορεί και προσομοιώνει αυτά τα δύο, παρελθόν και μέλλον, για να «δικαιολογηθεί» στη σκληρή πραγματικότητα. Λειαίνει το μέλλον, ενόσω το μέλλον βιώνεται διά του φαντασιακού, ως μια αιχμηρή συνειδητή κατάσταση. Ως άγχος.
Εν τέλει, βλέπουμε ότι το ποίημα τα κατάφερε. Ξεπέταξε τον ποιητή, τον έριξε στην πολυθρόνα και μεμιάς προς τη δόξα τραβώντας, οδηγήθηκε στα βιβλιοπωλεία, για να παρασύρει, το χέρι του αναγνώστη, να το πιάσει. Τώρα, κάθε «άνθος του Θερμοκηπίου» τα έχει με την Απόπειρα. Αυτήν ξέρετε, αυτήν εμπιστεύεστε.
Γνωρίζοντας, ωστόσο, πως ένα ποίημα ποτέ δεν είναι αρκετό και γι' αυτό κανείς δεν «τρώει» μόνο ένα, η ποιητική συλλογή Άνθη του Θερμοκηπίου απαρτίζεται από 45 ποιήματα. Είναι μια πρόταση για να δούμε τα πράγματα με άλλο μάτι: συνδυάζοντας το μεταφορικό με το κυριολεκτικό, ενώ ο απόηχος της πρώτης σημασίας χτυπά και μεταδίδει τον ρυθμό του, στην ύστερη σημασία. Όταν είμαστε, για παράδειγμα, με ένα κινητό στο χέρι, και το σπίτι παρ' όλη την «κινητοποίηση» μένει αμετακίνητο (βλ. ποίημα «Μάταιος κόπος»), τι κάνουμε; Οταν είμαστε «στον ουρανό της νέας συννεφοκρατίας» γιατί παρ' όλα αυτά αναπολούμε την πυρκαγιά της Σμύρνης (βλ. ποίημα «Μύθος»);
Ναι, όπως ακούστηκε και τη βραδιά της παρουσίασης, τα ποιήματα του Νάνου Βαλαωρίτη μάς προκαλούν μια γλυκιά, δυναμική ευφορία. Πώς όμως αυτή η ευφορία, στην οποία αναφέρομαι, νοείται και τι σημαίνει; «Ευφορία» είναι η ψυχική κατάσταση, στην οποία ο αναγνώστης οδηγείται, ενόσω μπορεί και «ξεκλειδώνει» το ποίημα, γελώντας με το καυστικό χιούμορ του Νάνου Βαλαωρίτη και φτάνοντας στο εκτόπισμά του. Οσο ο αναγνώστης τρυπώνει το μυτερό μάτι του στα «άνθη» του ποιητή τόσο ανοίγουν οι πόροι των αισθήσεων, καθώς οι αισθήσεις είναι και κλειδιά του δέρματος. Ώστε, η ευφορία σημαίνει και σωματική εγρήγορση. Είναι δυναμική και όχι στατική. Η ποίηση του Νάνου, ακριβώς επειδή διά του ρυθμού της προσγειώνεται, δεν μας αφήνει μετέωρους. Είναι ζεστή όπως ένα θερμοκήπιο, ενόσω υπηρετεί αυτήν την άρρηκτη σχέση πολιτικού και προσωπικού. Προπάντων όμως είναι ανοιχτή, χαμογελώντας στα ενδεχόμενα που γεννά η προφορικότητα, ακριβώς όπως ανοιχτός είναι και ο δημιουργός της, ο Νάνος Βαλαωρίτης μαζί μας, χαμογελώντας στον φακό γι’ αυτό που δεν έλαμψε ακόμη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου