Ο ποιητής μιλάει εξ ονόματος…
Πώς ο Ν. Δ. Καρούζος, ένας ποιητής για κάποιους επιθετικός, για κάποιους εκκεντρικός ή δύσκολος στις συναναστροφές του, έγραψε ποιήματα για ένα κοριτσάκι που δεν γνώριζε;Μέχρι στιγμής γνωρίζουμε πως συνήθιζε να γράφει ποιήματα χαρισμένα, είτε αυτά απευθύνονταν σε οικεία πρόσωπα με τα οποία διατηρούσε μια πνευματική επαφή ή τους ένωνε απλώς μια φιλία, είτε αποδέκτες τους ήταν άγνωστοι άνθρωποι (συνήθως εκτός του πνευματικού χώρου), που όμως κάποια στιγμή βρέθηκαν με οποιοδήποτε τρόπο και για οποιοδήποτε λόγο στο δρόμο του, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε μια απλή κοινωνική εκδήλωση.
Εδώ όμως πρόκειται για ένα γνωστό-άγνωστό του πρόσωπο, αυτό που σε άλλες εποχές θα ονόμαζαν μούσα. Σήμερα που είμαστε πιο επιφυλακτικοί στους χαρακτηρισμούς μας, μιλάμε απλώς για ένα ζωντανό ερέθισμα, τόσο κοντινό και πραγματικό όσο μακρινό και άγνωστο, έτσι που, με αφορμή ένα υπαρκτό πρόσωπο, να επιτρέπεται στη φαντασία να λειτουργήσει αδέσμευτα.
Η ποίηση του Ν. Δ. Καρούζου είναι ποίηση του ανοιχτού χώρου. Αλλωστε τα ποιήματά του βρίθουν από κόσμο, είναι μαστορεμένα ώστε να κυκλοφορεί πλήθος ανθρώπων. Όσο κι αν ακούγεται περίεργο ειδικά στ’ αυτιά όσων γνώρισαν κυρίως τον «μονολεκτικό και ολιγόλεκτο» Ν. Δ. Καρούζο, με τη σπαραγμένη από εσωτερικά ερωτήματα φωνή, η ποίησή του ουσιαστικά ανακυκλώνει την ανθρώπινη παρουσία. Γεννιέται από και απευθύνεται προς τον άλλον. Ο ποιητής μιλάει εξ ονόματος.
Προφήτης ή παντογνώστης, σαλός ή γραφικός, καταφεύγει στην παρασημαντική της ποίησης που του επιτρέπει να ελίσσεται μέσα στο χώρο και το χρόνο, να συνομιλεί με πρόσωπα, με στοιχεία της φύσης, με αφηρημένες έννοιες, με τις αόρατες και ορατές δυνάμεις που κατέχουν.
Οι «ελεγείες της χαρούμενης λύπης»
Πώς διαγράφεται η εικόνα του παιδιού και κυρίως ποια θέση κατέχει στον κόσμο του Ν. Δ. Καρούζου;Παρόλο που ο ίδιος δεν απέκτησε και κυρίως δε θέλησε να αποκτήσει ποτέ παιδιά, είχε την τύχη να μεγαλώσει ένα παιδί, όχι φυσικό, το γιο της δεύτερης γυναίκας του, με τον οποίο αναπτύχθηκε μια πολύ στενή επαφή. Επίσης είναι γνωστό από μαρτυρίες ανθρώπων του περιβάλλοντος του πως τον συνέδεε με τα παιδιά των φίλων του μια τρυφερή σχέση, κάποιες φορές μάλιστα τους αφιέρωνε και ζωγραφιές του.
Μέσα στο ποιητικό του σύμπαν οι αναφορές σε παιδιά πηγάζουν από την προσωπική του εμπειρία, κρίκος αναμνηστικός της δικής του παιδικής ηλικίας. Αυτή η ανάμνηση αρχικά παίρνει το σχήμα της νοσταλγίας, που ως παρελθοντολογία είναι από μόνη της εξωραϊστική, ενώ σχεδόν ταυτόχρονα μετατρέπεται σε πηγή απελπισίας. Ζωντανεύει έναν κόσμο που ήταν κάποτε και δεν είναι πια, μια δύναμη που διέθετε και τώρα πια μοιάζει να έχει χαθεί.
Πού είναι τα χρόνια των υακίνθων...
Ο ήλιος σού μάτωνε τα γόνατα κ’ οι άνθρωποι
φαίνονταν ευεξήγητοι
σαν τα φυτά τη βροχή τον ουρανό!
Και τώρα να η μοίρα σου
στην πόλη μέσα τη φρικτή
μ’ ενάντιο σπίτι ενάντιον άνεμο.
«Σχέδιο για το μέλλον του ουρανού», Τα Ποιήματα Α΄, σ.44.
Η νηπιότητα θα παραμείνει ως το τέλος, το εισιτήριο του ποιητή για το μαγικό κόσμο των μεταμορφώσεων. Τα «βρεφικά» γερατειά του είναι ο μόνος τρόπος να αποδεσμευτεί από τη χρονικότητα, από την αμείλικτη φθορά, ο μόνος τρόπος να ξεδιαλύνει το μυστήριο. Ο ποιητής ξέρει πως με πραγματικούς όρους αυτό δεν είναι εφικτό και μόνο η ποίηση μπορεί να του προσφέρει μια ψευδαίσθηση παντοδυναμίας. Αυτή είναι που επεμβαίνει στην ενήλικη οργάνωση του κόσμου, ανακατεύει τη σειρά και την τάξη των πραγμάτων, κατορθώνει τα ακατόρθωτα.
Κάτω απ’ αυτήν την οπτική γωνία, τα ποιήματά του στην «κορασίδα» Μαρία παίρνουν μια άλλη βαρύτητα. Δεν είναι ο παραινετικός λόγος ενός ενήλικα προς κάποιον μικρότερο, δε χρωματίζεται ούτε από ελπίδα ούτε από απελπισία, δε βαρύνεται ούτε από φόβο διάψευσης, ούτε από αγωνία επιβεβαίωσης.
Είναι ο λόγος ενός οιωνεί βρεφικού ποιητικού μυαλού, που βγαίνει από τα δεσμωτήρια του χρόνου, της ηλικίας, της αμαρτίας, της γνώσης, προς κάποιον που ετοιμάζεται να τα δοκιμάσει, τον εν δυνάμει ενήλικα.
Και, το σπουδαιότερο, είναι η έμμεση πρόταση του πώς να αποκτήσει τρυφερότητα αυτή η φυλακή. Λίγους μήνες πριν πεθάνει ο ποιητής σφραγίζει την πνευματική του αυτή κατάσταση με μια ποιητική δήλωση:
Ως νήπιος πάντοτε
στην αγκαλιά της Κυρίας Ντίνας
εσαεί νήπιος.
«Ταις αγγελικαίς», Ευρέσεις από Κυανό Κοβάλτιο, Τα Ποιήματα Β΄, σ. 555.
Ελισάβετ Λαλουδάκη
Της νύχτας τα βελούδα μελοποιούν Νίκο Καρούζο
Να μελοποιούνται ποιήματα του Νίκου Καρούζου που γράφτηκαν αργά τα βράδια στο «Dada» δεν είναι κάτι το εύκολο. Ο Σαράντης Κωστάκης, συνθέτης, ερμηνευτής και κιθαρίστας του συγκροτήματος Της νύχτας τα βελούδα, ο άντρας εκείνης της Μαρίας, το επιχείρησε με το cd Θρίαμβος χρόνου. Να «πιάσει» με τη μουσική του λίγη από εκείνη την ατμόσφαιρα. Των... ποιημάτων και της... μπάρας.«Ο Καρούζος με έβαλε σε ένα λαβύρινθο λέξεων και νοημάτων, κυρίως μου έδειξε τι σημαίνει λακωνίζειν. Δεν κρύβει τα νοήματά του, "παίζει με ανοιχτά χαρτιά" και γι' αυτό νομίζω ότι έχει τέτοια απήχηση στους νέους σήμερα. Είναι διαχρονικός. Εξίσου σημαντική με το έργο του ήταν και η στάση ζωής του, λιτή και απέριττη. Στην ποίηση και τη ζωή του υπάρχει αντιστοιχία και λείπει το περιττό, λείπει η χασμωδία. Τι καλύτερο αλλά και πόσο δύσκολο για ένα μουσικό!», λέει ο ιδρυτής του γκρουπ Σαράντης Κωστάκης και συνεχίζει:
«Τον Καρούζο τον διάβαζα, όμως όταν γνώρισα τον Θρίαμβο Χρόνου και κυρίως την ιστορία του, εξεπλάγην. Δεν περίμενα ο Καρούζος να έχει γράψει ποιήματα για τη γυναίκα μου. Στην αρχή με απέτρεψαν τα ποιήματα να τα μελοποιήσω. Δεν υπήρχε κανένα ορατό, σταθερό πάτημα ή ομοιοκαταληξία. Τελικά φάνηκε πως όλα υπήρχαν… αόρατα.»
Η συνέχεια μοιάζει με (εξαρχειώτικο) παραμύθι. Συνάντησε τη Μαίρη Μεϊμαράκη, πνευματική κληρονόμο και άλλοτε σύζυγο του Καρούζου, που του έδωσε την άδεια για το cd. Έβαλε στο παιχνίδι τον ντράμερ Γιάννη Λέκκα και τον μπασίστα Δημήτρη Ανδρουλάκη των Βελούδων, με τους οποίους είχε ηχογραφήσει το 2010 το cd «Καθ’ οδόν», και εξασφάλισε τη συμμετοχή της παιδικής χορωδίας του Σπύρου Λάμπρου. Και έπεισε τη διακριτική Μαρία του να εκτελέσει στο πιάνο το πιο αισιόδοξο ποίημα, την «Παραίνεση».
Να μη λυπάσαι που πέφτουν
τα φύλλα φθινόπωρο.
Η δική σου τρυφερότητα θαν τα φέρει
και πάλι στα δέντρα.
Δάκρυα μη χαλνάς· όλοι ανήκουμε
στην ανάσταση.
Η ποιητική συλλογή Θρίαμβος χρόνου του Νίκου Καρούζου μελοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2014 και κυκλοφόρησε τον Μάρτη 2015 από τις εκδόσεις Απόπειρα.
Π Η Γ Ε Σ
Νίκος Καρούζος, Θρίαμβος Χρόνου, επίμετρο Ελισάβετ Λαλουδάκη, Απόπειρα, Αθήνα 1997
Μη λησμόνει την εγρήγορση, Μικέλα Χαρτουλάρη
Ο Θρίαμβος χρόνου του Νίκου Καρούζου σε ροκ μπαλάντες, Κρημνιώτη Πόλυ
Της νύχτας τα βελούδα μελοποιούν Νίκο Καρούζο, Αντώνης Ν. Φράγκος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου