12+1 πρωτοεμφανιζόμενοι (του Γιάννη Ν. Μπασκόζου)

γράφει ο Γιάννης Ν. Μπασκόζος | ο αναγνώστης,
Πέμπτη 12 Ιανουαρίου 2023 »»

Οι πρωτοεμφανιζόμενοι στη λογοτεχνία είναι μια κατηγορία μόνοι τους. Δοκιμάζουν και δοκιμάζονται. Οι βραβεύσεις πρωτοεμφανιζόμενων καθιερώθηκαν στη δεκαετία του ΄90 από τον Ηρακλή Παπαλέξη, τότε διευθυντή του περιοδικού Διαβάζω. Ακολούθησαν τα Κρατικά βραβεία, η Εταιρεία Συγγραφέων και φυσικά Ο Αναγνώστης που συνέχισε την παράδοση. Η ιδέα ήταν καλή. Επικροτήθηκε από πολλούς. Οι λίστες πρωτοεμφανιζόμενων και τα βραβεία στους καλύτερους εξ αυτών τους κάνει να ξεχωρίζουν μέσα στην πληθώρα των εκδόσεων. Δεν σημαίνει κάτι περισσότερο, πέρα από να το πεις στον καλό αναγνώστη «δες κι αυτούς». Τα βραβεία δεν προοιωνίζουν οπωσδήποτε τη συνέχεια του βραβευμένου αλλά σίγουρα του δίνουν μια ώθηση να σκύψει με μεγαλύτερη διάθεση και πείσμα στο καλλιτεχνικό πεδίο που διάλεξε. Τα Κρατικά Βραβεία με την ανελαστικότητα του κανονισμού τους (πρέπει να είναι κάτω των 35 ετών) ούτε φέτος επέλεξαν να βραβεύσουν πρωτοεμφανιζόμενους. Παλιότερα μάλιστα τους σνομπάρισαν – «δεν υπάρχει κάτι καλό σε αυτούς».  Άλλη παρεξήγηση: αρκετοί πρωτοεμφανιζόμενοι προέρχονται από σχολές δημιουργικής γραφής, κάτι που συχνά χλευάζεται. Νομίζω ότι έχουν υποχωρήσει οι απόψεις του τύπου «η λογοτεχνία δεν διδάσκεται» μιας και έγινε κατανοητό πως όλες οι τέχνες διδάσκονται, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλοι οι σπουδαστές γίνονται καλοί λογοτέχνες. Το ίδιο ισχύει για τους συνθέτες μουσικής, τους ζωγράφους, τους κινηματογραφιστές κ.λπ. Οπότε δείτε τους παρακάτω τίτλους πρωτοεμφανιζόμενων πεζογράφων ως μια δυνάμει εξελισσόμενη κοινότητα λογοτεχνών. Τα χαρακτηριστικά της είναι η θεματολογική ποικιλία, η επιλογή χαρακτήρων από πολλούς ανθρωπότυπους, οι μορφολογικές αναζητήσεις, η αναζήτηση στις γκρίζες και υποφωτισμένες πτυχές της ανθρώπινης συνθήκης.

Γιώργος Γούλας, Γιατί τα UFO αγαπούν το καλαμπόκι, Απόπειρα

Πίσω από τον αστείο όσο και παράξενο τίτλο κρύβεται ο δημιουργός του fanzin Big Bang και συγγραφέας πολλών διηγημάτων επιστημονικής φαντασίας κυρίως στο «9» της Ελευθεροτυπίας καθώς και σε αρκετές ανθολογίες επιστημονικής φαντασίας. Αυτή όμως είναι η πρώτη συλλογή, η οποία περιλαμβάνει από τα πρωτόλεια κείμενά του μέχρι τα ύστερα. Τα διηγήματα είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους και επειδή γράφτηκαν σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα αλλά και γιατί ο συγγραφέας έχει δεχτεί πολλαπλές επιρροές τόσο από την pulp λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας, από τους μεγάλους του είδους Μπαρκς, Λάβκραφτ, Ντίκ όσο και από τους μουσικούς της ροκ και της τζαζ. Τα διηγήματα του είναι ανθρωποκεντρικά, διαδραματίζονται σε ένα ρευστό φανταστικό χρόνο αν και οι χαρακτήρες, οι δράσεις και τα συναισθήματα παραπέμπουν στη σύγχρονη κοινωνία του δυτικού κόσμου. Με αυτή την έννοια λειτουργούν συμβολικά και διαχρονικά. Ένα επίσης ενδιαφέρον και σημαντικό στοιχείο που προσφέρει ο συγγραφέας είναι τα σχόλια του στο τέλος κάθε διηγήματος. Αυτά μας πληροφορούν όχι μόνον για το πότε τα έγραψε και με ποια αφορμή αλλά και τι σκεπτόταν τότε και πώς τα βλέπει σήμερα που τα αναπαράγει. Ο αναγνώστης δεν πρέπει να νομίσει ότι ο συγγραφέας παρουσιάζει έναν άλλο εξωγήινο κόσμο. Πιο πολύ, νομίζω, ότι σχολιάζει έναν κόσμο διαισθητικό, ασύμβατο με τον υπαρκτό κόσμο των αισθήσεων και πολλές φορές ονειρικό . Άλλοτε έναν κόσμο ανεξήγητο, τόσο πολύ, που και ο ίδιος δυσκολεύεται να τον αποκρυπτογραφήσει. Παραμένει όμως παιγνιώδης, με χιούμορ, δηκτικός, συναρπαστικός.