«Σημείο εξόδου ένα», του Γιώργου Πολυμενάκου (κριτική)

γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου | Bookpress,
Δευτέρα 14 Φεβρουαρίου 2022 »»

Είναι βέβαιο πως η πανδημία του Covid-19 θα επηρεάσει βαθιά τη λογοτεχνία, η οποία συχνά αποτυπώνει την πραγματικότητα – ή καλύτερα, εκφράζει την προσωπική ματιά ενός δημιουργού για την πραγματικότητα –, με τρόπο έμμεσο, μέσω της μυθοπλασίας. Ένα πρώτο δείγμα είναι το μυθιστόρημα του Γιώργου Πολυμενάκου με τίτλο Σημείο Εξόδου Ένα (εκδ. Απόπειρα), η υπόθεση του οποίου εκτυλίσσεται σε έναν δυστοπικό κόσμο, στα απομεινάρια ενός πολιτισμού που κατέρρευσε εξαιτίας ενός αναπάντεχου και εξαιρετικά μεταδοτικού ιού.

Μια πόλη επιζώντων καταφέρνει να «σφραγίσει» εγκαίρως τα σύνορά της και να μειώσει, με αυτόν τον τρόπο, τα κρούσματα εντός των πυλών της. Πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο Ντεντ, ο άγρυπνος φύλακας του λιμανιού της πόλης, που έχει αναλάβει το καθήκον του εκτελεστή για λογαριασμό του Κυβερνήτη, του δικτάτορα που διοικεί με σιδερένια πυγμή. Ο Ντεντ εκτελεί εν ψυχρώ τους ανυποψίαστους επιβάτες των πλοίων που προσεγγίζουν το λιμάνι, στο όνομα του κοινού καλού, προσπαθώντας – υποτίθεται – να αποτρέψει την εξάπλωση του ιού.

Μια πόλη επιζώντων καταφέρνει να «σφραγίσει» εγκαίρως τα σύνορά της και να μειώσει, με αυτόν τον τρόπο, τα κρούσματα εντός των πυλών της.

Οι χαρακτήρες του βιβλίου δεν έχουν πια τα αληθινά ονόματά τους, καθώς ο Κυβερνήτης τα αντικατέστησε με νέα, αντλώντας έμπνευση από τη Θεία Κωμωδία του Δάντη. Ο Ντεντ είναι ο Δάντης, ο οποίος διανύει την Κόλαση πλάι στον Βίρτζιλ, τον Βιργίλιο, έναν άνδρα που προετοιμάζει μεθοδικά την πτώση του Κυβερνήτη και ζητάει τη βοήθεια του Ντεντ για την εκπλήρωση αυτού του στόχου. Ο Παράδεισος, η κάθαρση, θα κατακτηθεί μέσω της Τρις, της Βεατρίκης, της συζύγου του Ντεντ, που διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στη μετάβαση του πρωταγωνιστή από το σκοτάδι στο φως.

Δυστοπική λογοτεχνία

Η δυστοπική λογοτεχνία είναι ένα είδος που δεν ευδοκίμησε ιδιαίτερα στη χώρα μας. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται εξαιρέσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Μαύρο νερό του Μιχάλη Μακρόπουλου, ο οποίος εμπνέεται από τις εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Ήπειρο και συνδέει άμεσα τη δυστοπία με την ελληνική πραγματικότητα. Ο Πολυμενάκος ακολουθεί την αντίθετη οδό, επηρεασμένος από την παγκόσμια υγειονομική κρίση που βιώνουμε, καθώς και από το αρχετυπικό δυστοπικό μυθιστόρημα, το 1984 του Τζορτζ Όργουελ, και από το Φαρενάιτ 451 του Ρέι Μπράντμπερι. Το Σημείο Εξόδου Ένα θα μπορούσε κάλλιστα να εκτυλίσσεται σε οποιονδήποτε τόπο, καθώς δεν προσδιορίζεται γεωγραφικά η θέση της πόλης-Κόλασης, ούτε γίνονται αναφορές σχετικά με την κουλτούρα και τον πολιτισμό που υπήρχαν προ πανδημίας, που θα μαρτυρούσαν ενδεχομένως την καταγωγή των ηρώων. Γίνονται μόνο αναφορές σε κάποια βιβλία, όπως στη Θεία Κωμωδία και στη Βίβλο, τα οποία κρατάει ο Κυβερνήτης στα ράφια της βιβλιοθήκης του, έχοντας κάψει όλα τα υπόλοιπα, προκειμένου να στερήσει από τους ανθρώπους την έμπνευση για την ενορχήστρωση μιας επανάστασης.

Η ιστορία ακολουθεί πολλούς χαρακτήρες, ψυχές καταδικασμένες στην Κόλαση – που είναι η πόλη – και στο Καθαρτήριο – που είναι το νησί απέναντι από την πόλη, όπου οι καθεστωτικοί ξεφορτώνονται τα πτώματα των επιβατών που σκότωσε ο Ντεντ. Η αφηγηματική εστίαση μεταβαίνει από χαρακτήρα σε χαρακτήρα. Ως αποτέλεσμα, το μυθιστόρημα αποκτά μια αίσθηση πολυφωνίας, που προσδίδει ρυθμό και ζωντάνια στη ροή της αφήγησης. Μοναδική παρατονία είναι η δύσκαμπτη, σε σημεία, σύνταξη.

Το Σημείο Εξόδου Ένα προτείνει τα ανθρωπιστικά ιδανικά ως λύση, ως μονόδρομο για τη σωτηρία του κόσμου μας, αλλά και του ίδιου του εαυτού μας. Όπως όλα τα έργα της δυστοπικής λογοτεχνίας χρησιμοποιεί ένα ζοφερό μέλλον για να αφυπνίσει τις συνειδήσεις στο αβέβαιο παρόν.

* Ο Σόλωνας Παπαγεωργίου είναι φοιτητής Φαρμακευτικής. Αρθρογραφεί και γράφει πεζογραφία.