Ο Βούδας στο όρος Ντεζολέισιον • Οι «Γραφές της αιωνιότητας», του Τζακ Κέρουακ

Γράφει ο Βασίλης Κ. Καλαμαράς | Enetpress,
Κυριακή 7 Αυγούστου 2016 »»

Από το 1954, ο Τζακ Κέρουακ (1922-1969), αναζητώντας απεγνωσμένα να λυτρωθεί από τη μελαγχολία, η οποία σκοτώνει βίαια κάθε κύτταρό του, στρέφεται στο βουδισμό. Είναι αλήθεια ότι ο δικός του βουδισμός δεν έχει τα «βασιλικά» χαρακτηριστικά του. Δεν μεταμορφώθηκε σε φανατικό που ανέβλεψε προς τους ουρανούς, δεν έζησε την έκλαμψη της αποκάλυψης μπροστά στο εξ ανατολών θρησκευτικό δόγμα.

Στο βουδισμό προσέρχεται ως ζητιάνος, ως παρίας, ως κατατρεγμένος. Ο Τζακ Κέρουακ βουτάει στη θάλασσα των βουδιστικών κειμένων περισσότερο ιδιοσυγκρασιακά, γιατί αποζητά εν αγωνία να περάσει στην ενόραση. Όμως, η ενόραση, όσο κι αν την «εκβιάζει», δεν επέρχεται ως λυτρωτικό σήμα. Περισσότερο ηχεί ως σύνθημα και ως εντολή στον ταλανιζόμενο εαυτό.

Αυτή τη βουδιστική εμπειρία προσπάθησε να τη βιώσει ψυχοσωματικά, μακριά από τη βουή και την αντάρα της μεγάλης πόλης, στο Desolation Peak North Cascade Mountain, το οποίο είναι το μεγάλο εθνικό πάρκο της πολιτείας της Ουάσινγκτον.

«Ντεζολέισιον, Ντεζολέισιον, πώς θα μπορέσω ποτέ να σ’ το ανταποδώσω;», κραυγάζει κάποια στιγμή στο πρώτο κείμενο του πρώτου μέρους του βιβλίου «Desolation Angels», «Desolation in Solitude». Το τελευταίο περιλαμβάνεται -μέχρι και τη σελίδα 116- στην επανέκδοση της ελληνικής έκδοσης Γραφές της αιωνιότητας, με τη μεταφραστική υπογραφή του ποιητή Γιάννη Λειβαδά, προσηλωμένου εμμονικά στο πνεύμα και στο γράμμα τής μπιτ τζενερέισον (εκδόσεις Απόπειρα, σελίδες 159, τιμή: 14,84 ευρώ).

Το «Desolation Angels» (1965), μαζί με τα βιβλία «Οι αλήτες της Ντάρμα» (1958) και «Lonesome Traveler» (1960) αποτελούν μία άτυπη τριλογία, με τη σφραγίδα της βουδιστικής αυτογνωσίας. Ακόμη το μυαλό του είναι ζέον από την ανάγνωση της μελέτης του Ντουάιτ Γκοντάρ «Buddhist Bible», θέλει όμως να τη δοκιμάσει, να τη μετουσιώσει στην πράξη, να την κάνει κτήμα του. Οι αρχές ζητούν πυροφύλακες για την προστασία του εθνικού αμερικανικού δρυμού κατά τους θερινούς μήνες.

Αρπάζει, λοιπόν, την ευκαιρία από τα μαλλιά και το καλοκαίρι του 1956 κάθεται, επί εξήντα τρεις μέρες, σε ξύλινο φυλάκιο στη βουνοκορφή Χόζομιν του Ντεζολέισον, πατέρας, μάνα και παιδί του συγγραφέα:

Χόζομιν, Χόζομιν, το πιο ωραίο βουνό που είδα ποτέ, μοιάζει ώρες ώρες σαν τίγρη με ρίγες, ξεθωριασμένα από τον ήλιο ρυάκια και σκιεροί γκρεμοί δημιουργούν ρίγες που τρεμοπαίζουν μέσα στο λαμπρό Φως της Ημέρας, κάθετες ρυτίδες και πρηξίματα κι εκφοβισμοί, και ουου!

Βαθιές ρωγμές, μουγκρητό πραγματικά υπέροχο Συνετό βουνό, που κανείς δεν το ’χει ακουστά, και μόνο 8.000 πόδια ψηλό, μα πραγματικός τρόμος όταν πρωτόδα κείνο το Κενό την πρώτη νύχτα που έμεινα στην κορυφή του Ντεζολέισον ξυπνώντας ύστερα από ομίχλη 20 ωρών μια νύχτα γεμάτη άστρα να ξεπροβάλλουν ξαφνικά από το Χόζομιν με τις δυο μυτερές του κορυφές μαύρες, ακριβώς στο παράθυρό μου -το Κενό, κάθε φορά που συλλογιζόμουν το Κενό έβλεπα το Χόζομιν και καταλάβαινα- Έπρεπε να το χαζεύω για 70 μέρες.

Στα σαράντα επτά κεφάλαια του πρώτου μέρους αυτής της αγγελικής ερημιάς, το παρελθόν δεν τον αφήνει σε ησυχία, γιατί ενώ θέλει να ζήσει την εμπειρία του θεϊκού φωτισμού, δεν θα γίνει ποτέ ο πεφωτισμένος που προσδοκούσε. Θέλει να έρθει -όπως γράφει- πρόσωπο με πρόσωπο με τον Θεό ή τον Ταθάγκατα και ν’ ανακαλύψει μια και καλή το νόημα της ύπαρξης, του πόνου και του πήγαιν’-έλα μέσα στη ματαιότητα.

Το βουδιστικό κενό, πέραν της χαράς και της λύπης, ναι βεβαίως, αλλά σε μια αποστροφή του λόγου, παρεισφρέει η γήινη, πολύ γήινη ευχή: «Το μόνο που έχω να κάνω είναι να περιμένω 30 μέρες ακόμη για να κατέβω από το βράχο και να δω ξανά τη γλυκιά ζωή-γνωρίζοντας πως δεν ούτε γλυκιά ούτε πικρή αλλά μόνο αυτό που είναι, κι έτσι είναι». Διχοστασία.

Το πεδίο πάνω στο οποίο παίζει είναι το αυτοβιογραφικό υλικό, το οποίο όμως ακυρώνεται από την ενατένιση, καθώς το πρόσωπο εξαφανίζεται. Το πρόσωπο είναι αγωγός του ηλεκτρισμού και του μαγνητισμού, μέσα από το οποίο περνά η θέα της άγριας φύσης, ένας επίγονος ενός άλλου Τζακ, του Λόντον, αλλά με αυταπάτες ότι πρέπει να ξεχάσει τη γλυκιά ζωή των καταχρήσεων.

Δεν υπάρχει, δεν υπήρξε κάποιος Κέρουακ

Η διαμονή στο Ντεζολέισον προκάλεσε ρωγμή στην προσωπικότητα και στη γραφή του. Η εμπειρία του ορεινού όγκου τον άλλαξε εντελώς, τον αποδιοργάνωσε, δεν μπόρεσε να συγκεράσει το υψηλό με το χαμηλό, ως πραγματικότητα και ως ύφος -και τα δύο. Είχε δει την αλήθεια, που είναι μακριά από τα επίπεδα, εκεί όπου οι άνθρωποι σέρνουν το κορμί τους, θέλοντας να συμπαρασύρουν κι άλλους στην καταστροφή. Θα χρειαστούν μόλις δεκατρία χρόνια για να βρει την έξοδο από αυτή τη ζωή. Δεν είχε πια ενέργεια, του την είχε πάρει όλη το βουδιστικό Κενό από το οποίο δεν μπορούσε να «γεμίσει». Στους αφορισμούς του έχει προειδοποιήσει: «Δεν υπάρχει, δεν υπήρξε κάποιος Κέρουακ» ή «Το Κενό/είναι ο τελικός σκοπός όλων/ αυτών των λέξεων».

Στο δεύτερο μέρος τών «Γραφών της αιωνιότητας», ο Γιάννης Λειβαδάς επιλέγει αριστοτεχνικά αυτοματικούς πειραματισμούς, ποιήματα, αφορισμούς, κείμενα δρόμου, αποσπάσματα συνεντεύξεων. Ο Τζακ Κέρουακ μπλουζάρει με το λόγο, τον γεμίζει με φράσεις της αργκό, χτίζει σε κλίμακες της τζαζ τα νοήματα, λετριστικά αστοχεί για να βρει τη μουσική των λέξεων και να τις αδειάσει από τη χρηστικότητα του νοήματός τους.

Όλο αυτό το υλικό πολλές φορές το αποδομεί μέχρι τελικής πτώσεως, αφού η τυπογραφία είναι μέρος αυτού του ξηλώματος του νοήματος με σημεία στίξης εκεί που δεν χρειάζονται και με εικονοκλαστική αναμόρφωση του λόγου, ώστε να αναφανεί η χειρονομιακή συγκρότησή του. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι ο μεταφραστής είναι ποιητής, εξού και προτείνει στις αναγνώστριες και στους αναγνώστες να διαβάσουν τα κείμενα «σαν ένα ημερολόγιο που σας εμπιστεύτηκε μυστικά κάποιος, σαν ένα κομμένο χαρτί που έφερε ο άνεμος κάποιο πρωΐ στα πόδια σας».

Άλλωστε, δεν είναι το παν τα γραπτά, ίσως μάλλον να είναι αφορμή όχι να κλειστούμε εντός μας αλλά να ανοιχτούμε στον κόσμο. «Ο νόμος της αλήθειας/δεν περιέχει άλλη αλήθεια απ’ τον κόσμο». Του Τζακ Κέρουακ είναι. Ολοδικό του, καθόλου ξένο.