γράφει ο Νίκος Κουρμουλής | Η Αυγή,
Κυριακή 29 Μαρτίου 2015 »»
ΑΝΤΟΝΙΟ ΝΤΙ ΜΠΕΝΕΝΤΕΤΤΟ, Οι Αυτόχειρες, μετάφραση: Άννα Βερροιοπούλου, Απόπειρα, σελ. 185
Το φέρον σώμα του θανάτου
Αργεντινή 1969. Το λατινοαμερικάνικο boom της λογοτεχνίας βρίσκεται σε στάδιο απογείωσης. Έργα που θα αποτελέσουν το σήμα κατατεθέν της νέας έκφρασης βρίσκουν το δρόμο τους. Πολιτικές ανησυχίες, υπαρξιακές εντάσεις, αλληγορικός ουτοπισμός, ιδιοσυγκρασιακές εκβολές μνήμης και άλλα θαυμαστά, λάμβαναν χώρα εκείνη την εποχή. Την εποχή, που ο κόσμος ερχόταν ανάποδα και η Αργεντινή, στέναζε κάτω από μια εξοντωτική χούντα. Ανάμεσα στους κύκλους των συγγραφέων με τις ποικιλόνυμες διαφορές, ο Αντόνιο Ντι Μπενεντέττο υπήρξε μια από τις πλέον αντιπροσωπευτικές φωνές του παραλόγου. Όχι με το τρόπο της ιδεολογικής καταφυγής σε μια ανασύνθεση της πραγματικότητας, αλλά με μια γραφή προφορική, σχεδόν αυτόματη. Η μέθεξη του βιώματος, ως μοναδική πηγή έμπνευσης.
Το μυθιστόρημα «Οι Αυτόχειρες», αποτελεί ίσως την κορυφαία προσφορά του συγγραφέα στο ιωβηλαίο του λόγου. Και αυτό συμβαίνει διότι προσκαλεί τον αναγνώστη σε έναν μαραθώνιο σαρωτικών αναζητήσεων. Σε πρώτο πλάνο υπάρχει η προσπάθεια από τη μεριά του πρωταγωνιστή δημοσιογράφου και των συνεργατών του, διαλεύκανσης μιας τριπλής αυτοκτονίας. Στα όρια της μαζικής. Από την άλλη μεριά ο Ντι Μπενεντέττο κατασκευάζει μια ιστορικοπολιτισμική μελέτη για τους κοινωνικούς και κληρονομικούς ως έναν βαθμό παράγοντες που οδηγούν στην αυτοαφαίρεση της ζωής. Παράλληλα, ο ολοκληρωτισμός του αργεντίνικου καθεστώτως δείχνει με κάθε ευκαιρία τα δόντια του. Κυρίως στο στάδιο της απίσχανσης της μνήμης, που ενυπάρχει στενά με την παντελή έλλειψη «αποδεικτικών» στοιχείων.
Οι άνθρωποι αποτελούν στοιχεία φακέλων. Είναι ρινίσματα μιας καλά σχεδιασμένης «αφηρημάδας». Σπανίως συμπληρώνονται στην εντέλεια. Με αποτέλεσμα να αφεθούν ξεχασμένοι σε αμπάρια. Ακόμη και μέσα στο ίδιο τους το σαρκίο. Εν συνεχεία, από τον Σπινόζα και τον Χέγγελ μέχρι και τον Άγιο Αυγουστίνο, ο συγγραφέας διαπερνά κάθετα τις αντικρουόμενες απόψεις της δυτικής σκέψης, για την αυτοχειρία και στοχάζεται πάνω στο ηθικοπολιτικό υπόβαθρο της πράξης αφεαυτής και τι οδηγεί το υποκείμενο προς τα εκεί. Ο συγγραφέας πόρρω απέχει από το να μετατραπεί σε κοινωνιολόγο της συμφοράς. Οι λόγοι δεν μπορούν να εξηγηθούν εντός γενικού πλαισίου. Μόνο κατά περίπτωση κι εκεί είναι που εμφανίζεται η συνθήκη του άφατου.
Ο δημοσιογράφος, ερευνά ουσιαστικά τον εαυτό του. Ως κοινωνικό ον προτίστως, αλλά και ως μια αμφίσημη προσωπικότητα που διαβαθμίζεται ανάλογα με τα εσωτερικά ερεθίσματα. Ο σχεδόν κοφτός, σαρκαστικός λόγος του Ντι Μπενεντέττο θάλλει προς τις δομές εκείνες που αντιπαραβάλλονται στην γραμμική ορθότητα. Το «παράλογο» δεν προέρχεται από κάποια υπερφυσική πηγή. Είναι ενδιάθετος οργανισμός των καθημερινών συνευρέσεων, που αντιδικούν με τις όψεις των κυρίαρχων προτύπων. Και όταν η διαδικασία βρίσκεται εν μέσω λύσης μυστηρίου, τα πράγματα γίνονται απείρως πιο... αφαιρετικά. Υπάρχουν συγκεκριμένοι μυθοπλαστικοί τρόποι για την εξεύρεση των υπαιτίων. Ο συγγραφέας όμως, δεν ακολουθεί καμία από τις ενδεδιγμένες μεθόδους. Ή μάλλον τις αποφεύγει όπως ο διάβολος το λιβάνι.
Η απώλεια της ζωής εδώ, έχει να κάνει τόσο με τα φυσικά πρόσωπα όσο και με την ελεγεία μιας κοινωνίας που χάνει τις συλλογικές της αξιώσεις. Μέσα σ' έναν κυκεώνα διαλυτικών προσδιορισμών, το αντικείμενο της κρίσης του δημοσιογράφου ερίζει. Διαστέλλεται και συστέλλεται. Η βούληση υποφώσκει. Περνά σαν πατίνα τα στοιχεία των εγκλημάτων, ανοίγοντας ευρύτερα έμμεσα θέματα του κοινωνικού βίου, αλλά και της υπό καταστολή ανθρώπινης υπόστασης. Ο δημοσιογράφος ταξινομεί θραύσματα της παγκόσμιας κουλτούρας, στο α-συνεχές των θανάτων. Τρεις αρχικά, που στη συνέχεια μεταδίδονται σαν ιός. Μίμησης ενός δράματος ειδεχθούς ή ντελεζικό αφιόνι; Στην διαδρομή μέχρι την ανακάλυψη των αιτιών, η ζωή του δημοσιογράφου παίρνει μια αλλόκοτη τροπή. Σαν να είναι και αυτός μέρος της βιωμένης απουσίας. Παράδοξης και όμως βαθιά έλλογης. Εστίες αντίστασης ανιχνεύονται στους θύλακες του ανείπωτου. Του διαρκώς αναστοχαστικού παρόντος.
Η λογική πετιέται απ’ το παράθυρο και ευτυχώς, διότι έτσι ο Αντόνιο Ντι Μπενεντέττο μας παραδίδει ένα από τα πλέον ατόφια δείγματα λατινοαμερικάνικου μαύρου μπουρλέσκ. Με την αιματώδη ζωτικότητα του μπεκετικού δράματος. Πέρα από τα είδη και μέσα στους «κανόνες» του αστυνομικού κοινωνικού συμβολαίου, με μια κειμενική γλώσσα που σπάει κόκκαλα στάζοντας ειρωνεία.
____________
* Ο Νίκος Κουρμουλής είναι κριτικός λογοτεχνίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου