γράφει η Μικέλα Χαρτουλάρη,
Εφημερίδα των συντακτών,
Παρασκευή 27 Φεβρουαρίου 2015 »»
Γραμμένο στα Εξάρχεια, σε μια σελίδα από φτηνό μπλοκ, αυτό το ποίημα με ημερομηνία 5/01/1985 και την υπογραφή του, ήταν η ευχή του 59χρονου τότε ποιητή για τα γενέθλια ενός οκτάχρονου κοριτσιού που δεν το είχε δει ποτέ του. Επρόκειτο για τη Μαρία, την κόρη του Σταύρου Καλάρογλου, ηθοποιού, συνιδιοκτήτη και μπάρμαν τότε στο εμβληματικό Dada της Εμμανουήλ Μπενάκη, το στέκι των καλλιτεχνών και των γερών ποτηριών που κρατιόταν ανοιχτό για λίγους μέχρι τα χαράματα. Από τον Ιούνιο του 1984 μέχρι τον Νοέμβριο του 1986, ο Καρούζος έγραψε εκεί, στα ξενύχτια του, 20 σύντομα «ποιήματα στη Μαρία», χωρίς να θελήσει να τη συναντήσει. Δεν έμοιαζαν με τα σκοτεινά φιλοσοφικά ποιήματα που τον ξεχώρισαν στα μεταπολεμικά ελληνικά γράμματα, δεν είχαν την τραγική διάσταση που έδωσε το 1987 στη «Νεολιθική νυχτωδία στην Κρονστάνδη», αλλά περισσότερο έμοιαζαν με σπαράγματα μιας οραματικής επιστολής προς τη νεολαία της εποχής.
Αυτή η μίνι συλλογή απέκτησε φέτος για πρώτη φορά ροκ ήχο και έγινε cd από το συγκρότημα Της Νύχτας τα Βελούδα! Ενα cd που εντυπώνεται στον ακροατή και θα κυκλοφορήσει την ερχόμενη εβδομάδα από την Απόπειρα, τον οίκο που επτά χρόνια μετά τον θάνατο του Καρούζου είχε πρωτοεκδώσει αυτά τα ποιήματα με τον τίτλο (από το εναρκτήριο ποίημα) Θρίαμβος χρόνου. Συνθέτης, ερμηνευτής και κιθαρίστας, ο Σαράντης Κωστάκης. Ο άντρας εκείνης της Μαρίας!
Μη λησμόνει την εγρήγορση… την προέτρεπε ο Καρούζος (13/07/1984), σαν να απευθυνόταν προς όλη τη γενιά που έμελλε να μεγαλώσει κάτω από τον ουρανό της «Αλλαγής». Γιος και εγγονός δασκάλων, διαφωτιστής νέων στην Αντίσταση, ΕΠΟΝίτης που τον συνέλαβαν το 1947 και τον εξόρισαν στην Ικαρία, θα ’λεγε κανείς πως αυτός ο ασυμβίβαστος ποιητής ξαναβρίσκει εδώ την ελπίδα του σε έναν καινούργιο κόσμο. Και ίσως γι’ αυτό, όσα γράφει στη νεαρή Μαρία, καλώντας την να συμμετάσχει σε ένα παρόν που μετασχηματίζεται, να ισχύουν και για την αντίστοιχη σημερινή γενιά που ζει καθοριστικές κοινωνικοπολιτικές ανατροπές.
Αυτό εξομολογούνταν ο Καρούζος στον Κωνσταντίνο Θεμελή, λίγο καιρό πριν πεθάνει το 1990, στα 64 του (Η τελευταία συνέντευξη, εκδ. Υψιλον 1990). Με αυτά ακριβώς τα κοινωνικά οράματά του συντονίστηκαν τα «ποιήματα στη Μαρία», που συμπεριλαμβάνονται στη συγκεντρωτική έκδοση των αθησαύριστων γραπτών του ποιητή, Οιδίπους τυραννούμενος και άλλα ποιήματα (Ικαρος, φιλολογική επιμέλεια Μ. Αρμύρα, σύμβουλος έκδοσης Ευγ. Αρανίτσης), καθώς και στο φυλλάδιο που συνοδεύει το cd. Με αντίστοιχα οράματα συντονίστηκε και η Μαρία. Μια όμορφη γυναίκα σήμερα, με ευθύ βλέμμα, που εμπορεύεται πρώτες ύλες για κοσμήματα και έχει αναπτύξει ένα οξύτατο ποιητικό αισθητήριο.
_____________________
Να μελοποιούνται ποιήματα του Νίκου Καρούζου που γράφτηκαν αργά τα βράδια στο «Dada» δεν είναι κάτι το εύκολο. Ο Σαράντης Κωστάκης το επιχείρησε. Είχε δύο μεγάλους... αντιπάλους. Ο ένας είναι, ήταν, ο Νίκος Καρούζος. Καταλαβαίνετε, δεν χρειάζεται να επεκταθούμε. Ο άλλος είναι, ήταν, το «Dada», το περίφημο μπαρ των Εξαρχείων. Από τα πιο ιστορικά της πόλης, οι παλιότεροι θα το γνωρίζετε σίγουρα. Ποιήματα που γράφτηκαν εκεί αποκτούν άλλη βαρύτητα. Ποτά, τσιγάρα, ξενύχτια, ο δρόμος απ’ έξω, φιλοσοφίες της μπάρας. Στην μπάρα των μπαρ γράφονται οι καλύτερες ιστορίες. Και λέγονται φυσικά, αλλά κυρίως γράφονται. Αυτό προσπάθησε να πετύχει ο Σαράντης Κωστάκης με το καινούργιο του cd, το Θρίαμβος χρόνου. Να «πιάσει» με τη μουσική του λίγη από εκείνη την ατμόσφαιρα. Των... ποιημάτων και της... μπάρας. Τα κατάφερε σε ορισμένες περιπτώσεις, σε κάποιες από τις συνθέσεις έβγαλε με ένα σκοτεινό ροκ «της νύχτας τα βελούδα». Κιθάρες, πιάνο, τσέλο, έως και hammond είχε σε κάποια τραγούδια.
— Δημήτρης Κανελλόπουλος
Εφημερίδα των συντακτών,
Παρασκευή 27 Φεβρουαρίου 2015 »»
Κι αν χιονίζει στο πνεύμαΠριν από τριάντα ακριβώς χρόνια, ο Νίκος Καρούζος εμψύχωνε τη νέα γενιά με αυτούς τους αποφθεγματικούς στίχους, καλώντας την να εμπιστευτεί τις δικές της δυνάμεις και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις μιας πραγματικότητας που αλλάζει χωρίς να περιμένει ιδεολογική καθοδήγηση.
κι αν κρυώνουν οι μεγάλες
ιδέες
ο κόσμος πρέπει να προχωρήσει
Γραμμένο στα Εξάρχεια, σε μια σελίδα από φτηνό μπλοκ, αυτό το ποίημα με ημερομηνία 5/01/1985 και την υπογραφή του, ήταν η ευχή του 59χρονου τότε ποιητή για τα γενέθλια ενός οκτάχρονου κοριτσιού που δεν το είχε δει ποτέ του. Επρόκειτο για τη Μαρία, την κόρη του Σταύρου Καλάρογλου, ηθοποιού, συνιδιοκτήτη και μπάρμαν τότε στο εμβληματικό Dada της Εμμανουήλ Μπενάκη, το στέκι των καλλιτεχνών και των γερών ποτηριών που κρατιόταν ανοιχτό για λίγους μέχρι τα χαράματα. Από τον Ιούνιο του 1984 μέχρι τον Νοέμβριο του 1986, ο Καρούζος έγραψε εκεί, στα ξενύχτια του, 20 σύντομα «ποιήματα στη Μαρία», χωρίς να θελήσει να τη συναντήσει. Δεν έμοιαζαν με τα σκοτεινά φιλοσοφικά ποιήματα που τον ξεχώρισαν στα μεταπολεμικά ελληνικά γράμματα, δεν είχαν την τραγική διάσταση που έδωσε το 1987 στη «Νεολιθική νυχτωδία στην Κρονστάνδη», αλλά περισσότερο έμοιαζαν με σπαράγματα μιας οραματικής επιστολής προς τη νεολαία της εποχής.
Αυτή η μίνι συλλογή απέκτησε φέτος για πρώτη φορά ροκ ήχο και έγινε cd από το συγκρότημα Της Νύχτας τα Βελούδα! Ενα cd που εντυπώνεται στον ακροατή και θα κυκλοφορήσει την ερχόμενη εβδομάδα από την Απόπειρα, τον οίκο που επτά χρόνια μετά τον θάνατο του Καρούζου είχε πρωτοεκδώσει αυτά τα ποιήματα με τον τίτλο (από το εναρκτήριο ποίημα) Θρίαμβος χρόνου. Συνθέτης, ερμηνευτής και κιθαρίστας, ο Σαράντης Κωστάκης. Ο άντρας εκείνης της Μαρίας!
Μη λησμόνει την εγρήγορση… την προέτρεπε ο Καρούζος (13/07/1984), σαν να απευθυνόταν προς όλη τη γενιά που έμελλε να μεγαλώσει κάτω από τον ουρανό της «Αλλαγής». Γιος και εγγονός δασκάλων, διαφωτιστής νέων στην Αντίσταση, ΕΠΟΝίτης που τον συνέλαβαν το 1947 και τον εξόρισαν στην Ικαρία, θα ’λεγε κανείς πως αυτός ο ασυμβίβαστος ποιητής ξαναβρίσκει εδώ την ελπίδα του σε έναν καινούργιο κόσμο. Και ίσως γι’ αυτό, όσα γράφει στη νεαρή Μαρία, καλώντας την να συμμετάσχει σε ένα παρόν που μετασχηματίζεται, να ισχύουν και για την αντίστοιχη σημερινή γενιά που ζει καθοριστικές κοινωνικοπολιτικές ανατροπές.
«Αυτά τα ποιήματα, που προτρέπουν ένα νεαρό πλάσμα να προχωρήσει αναλαμβάνοντας τις ευθύνες του, μιλούν στον καθένα μας γιατί βάζουν το ζητούμενο του ήθους στη στάση ζωής μας», μου σχολίασε ο Κωστάκης. Αυτοδίδακτος τραγουδοποιός από τα νιάτα του, ο οποίος για 25 χρόνια, μέχρι πρόσφατα, βιοποριζόταν ως μπάρμαν, είχε προσπαθήσει πριν από αρκετό καιρό να τα μελοποιήσει αλλά είχε δυσκολευτεί. «Όμως πέρσι, όταν στην ατμόσφαιρα νιώθαμε μια ανάταση τις ημέρες των ευρωεκλογών και το κουβεντιάζαμε με τη Μαρία, είπα “τώρα είναι η ώρα του Καρούζου” κι έπιασα την κιθάρα μου!»Η συνέχεια μοιάζει με (εξαρχειώτικο) παραμύθι. Συνάντησε τη Μαίρη Μεϊμαράκη, πνευματική κληρονόμο και άλλοτε σύζυγο του Καρούζου, που του έδωσε την άδεια για το cd. Εβαλε στο παιχνίδι τον ντράμερ Γιάννη Λέκκα και τον μπασίστα Δημήτρη Ανδρουλάκη των... Βελούδων, με τους οποίους είχε ηχογραφήσει το 2010 το cd «Καθ’ οδόν», και εξασφάλισε τη συμμετοχή της παιδικής χορωδίας του Σπύρου Λάμπρου. Ξετρύπωσε την αφεντιά μου και το ρεπορτάζ που είχα γράψει το 1992 για τα ανέκδοτα ακόμα τότε ποιήματα του Καρούζου. Και έπεισε τη διακριτική Μαρία του να εκτελέσει στο πιάνο το πιο αισιόδοξο ποίημα, την «Παραίνεση».
Να μη λυπάσαι που πέφτουν
τα φύλλα φθινόπωρο.
Η δική σου τρυφερότητα θαν τα φέρει
και πάλι στα δέντρα.
Δάκρυα μη χαλνάς· όλοι ανήκουμε
στην ανάσταση.
Η οραματική συνείδηση του Καρούζου
«Εγώ είμαι παλαιός οραματιστής… όμως στην ποίηση, χωρίς να εγκαταλείπω την οραματική μου συνείδηση, περισσότερο έσκαψα την Υπόσταση, στο υπαρξιακό στοιχείο της ζωής. Αλλά δεν εγκατέλειψα ποτέ μου τα κοινωνικά μου οράματα. Δεν τα κραύγασα επίσης…».Αυτό εξομολογούνταν ο Καρούζος στον Κωνσταντίνο Θεμελή, λίγο καιρό πριν πεθάνει το 1990, στα 64 του (Η τελευταία συνέντευξη, εκδ. Υψιλον 1990). Με αυτά ακριβώς τα κοινωνικά οράματά του συντονίστηκαν τα «ποιήματα στη Μαρία», που συμπεριλαμβάνονται στη συγκεντρωτική έκδοση των αθησαύριστων γραπτών του ποιητή, Οιδίπους τυραννούμενος και άλλα ποιήματα (Ικαρος, φιλολογική επιμέλεια Μ. Αρμύρα, σύμβουλος έκδοσης Ευγ. Αρανίτσης), καθώς και στο φυλλάδιο που συνοδεύει το cd. Με αντίστοιχα οράματα συντονίστηκε και η Μαρία. Μια όμορφη γυναίκα σήμερα, με ευθύ βλέμμα, που εμπορεύεται πρώτες ύλες για κοσμήματα και έχει αναπτύξει ένα οξύτατο ποιητικό αισθητήριο.
Μαρίατην προειδοποιούσε ο ποιητής. Και παρακάτω επέμενε να διαλύσει προκαταβολικά τις αυταπάτες της:
Είμαστε στην
αβυσσαλέα
πραγματικότητα…
Ιθάκη δεν υπάρχει, Πηνελόπη,Ώσπου την καλούσε, και μαζί της όλη τη νεολαία, να κρατήσει την ανεξαρτησία της και να πορεύεται με αρχές.
και οι μνηστήρες είναι
μια δική σου μουσική·
χωρίς οργανοπαίχτες.
… Λένε άνευ όρων· αυτό
μην το ακούσεις.
Έχε όρους αιωνιότητας,
εγώ σε συμβουλεύω.
_____________________
«...της νύχτας τα βελούδα»
 |
| Ο Σαράντης Κωστάκης μπρος σε γκράφιτι για τον ποιητή Καρούζο | φωτ. Μάριος Βαλασόπουλος |
Πάντα πίναμεΘα το πάρω μαζί μου το cd του Σαράντη Κωστάκη να το ακούσουμε μια νύχτα σ’ ένα φιλολογικό καφενείο που συχνάζουμε. Να το τιμήσουμε και στην πράξη. Θα σας ενημερώσω για το αποτέλεσμα.
πάντα θρηνούσαμε
ωστόσο δρεπανίζει ο θάνατος
χαρές και λύπες και διάρκειες
εμβυθίζοντας την αγάπη στο τίποτα.
— Δημήτρης Κανελλόπουλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου