Γιάννης Στ. Γαβαλάς • Καταβύθιση σε μια τρυφερή λύσσα

Με αφορμή το μυθιστόρημα τής Χάρης Σταθάτου Έκθεση Βαθυτυπίας, Απόπειρα, σελ. 409, Μάρτιος 2007.

Σε μια εποχή όπως η σημερινή που οι πάντες σχεδόν κάνουν ό,τι μπορούν για να χωρίσουν το άτομο από τα ένστικτά του, το βιβλίο «έκθεση βαθυτυπίας» τής Χάρης Σταθάτου (εκδόσεις «απόπειρα»), ένα μυθιστόρημα γραμμένο με περισσή τέχνη και με μια αταίριαστη για την εποχή μας επιμονή στην προκλητικότητα, όχι μόνο φρεσκάρει μνήμες αδιαλλαξίας άλλων δεκαετιών όταν όλα έδειχναν ένα άλλο μέλλον, αλλά και πετυχαίνει να πείσει πως μια πεισματική και μαχητική άρνηση μπορεί να οδηγήσει σε ένα ποιητικό κείμενο που τείνει στην τρυφερότητα. Η «έκθεση βαθυτυπίας» φλερτάρει με την επαναστατική ουτοπία που ενώ ήδη κρίθηκε θα συντηρείται μέσα από παρόμοιες γραφές, παράλληλα μάς μεταφέρει ένα μέρος από το κλίμα τών ζοχαδιακών 70’ς δίνοντας αφορμή να τα συγκρίνεις με το σήμερα που τα πράγματα είναι πιο άνευρα: σαρωμένες ιδεολογίες, ρυθμισμένες ζωές.

Το βιβλίο τής Χάρης Σταθάτου δεν μπορεί να κριθεί σωστά αν διαβαστεί λειψά. Από την πρώτη του σελίδα προειδοποιεί τον αναγνώστη για τις δυσκολίες του, για την «εξειδίκευσή» του αλλά και για τη συγγραφική του ανωτερότητα. Ζητά προσήλωση και επιμονή ξεκινώντας από έναν επιθετικό πρόλογο και καταλήγοντας σε έναν θριαμβικό επίλογο. Τα ερωτήματα που θέτει: έρωτας, ποίηση, περιθωριακή και εκλεκτική ζωή είναι λες για να σμικρύνουν την απόσταση τού πραγματικού από τον φαντασιακό κόσμο που στο βιβλίο είναι ο μόνος ισχυρός και σχεδόν αδάμαστος. Οι τρεις ηρωίδες τού βιβλίου: μια γλωσσολόγος, μια ζωγράφος και μια συγγραφέας δεν έλκονται από τον γάμο, την τεκνοποιία, το συμβατικό κοινωνικό αλισβερίσι και προσπαθούν να υποστηρίξουν τις επιλογές τους, να τις προβάλουν προκλητικά, απειλητικά σχεδόν, γνωρίζοντας ότι η «επανάστασή» τους επειδή γεννιέται και συντηρείται μέσα στο όραμα και προτάσσεται τής ουσίας ποτέ δε θα ξεφτίσει. Λίγο νοιάζεται η Χάρη Σταθάτου για τις κατατάξεις, για το αν η τόλμη και η εσωστρέφεια, ξενίζει και σε μερικές περιπτώσεις απενεργοποιεί τον αναγνώστη. Στο βιβλίο δεν καταφεύγει στο στρωτό και πατημένο δρόμο, αλλά σε ένα κόσμο που φωτίζεται από ένα μοναδικό προβολέα: της τέχνης αντί της ζωής, μέσω μιας ανεμπόδιστης και ακομπλεξάριστης λεκτικής ροής χωρίς να κολακεύει ούτε να ρίχνει σκάλα στον αναγνώστη. Εδώ, ενώ οι «μοντέρνοι» λειτούργησαν μέσα στο πνεύμα τής αποδόμησης και της λεκτικής εκζήτησης, έχουμε μια ανάλαφρη, ρέουσα, γεμάτη τρυφερή λύσσα καταβύθιση σε όσο βάθος διαθέτει η επιδερμίδα που όλα τα βλέπει και πρώτη τα αισθάνεται.

Για τα μίζερα ελληνικά λογοτεχνικά πράγματα αυτό το δεύτερο βιβλίο τής Χάρης Σταθάτου (το πρώτο ήταν οι «προετοιμασίες» από τις εκδόσεις Κέδρος) θα μπορούσε να αποτελεί ορόσημο καθώς στρέφεται στον μοντερνισμό ζόρικα και ισότιμα με τα πρότυπά του, με μια περιφρόνηση στο μακάριο σήμερα κάνοντας τον αναγνώστη να συμπάσχει οντολογικά και αισθητικά. Το ότι δεν είναι εύκολο να εισπράξει κανείς ένα συμπαγή μύθο από στοιχεία που συνθέτουν το βιβλίο δεν σημαίνει πως μπορεί να σου διαφύγει η ουσία που έχει να κάνει και με την αγανάκτηση που προκαλεί ο αποκλεισμός τής γυναίκας από τη διαδικασία τής ιερότητας που αρχετυπικά νοιώθει να της ανήκει.

____________________________
Ο Γιάννης Στ. Γαβαλάς είναι συγγραφέας. Από τις Εκδόσεις «Το Ροδακιό» κυκλοφορεί το βιβλίο του «Τα σύνεργα τής γραφής».