Γράφει ο Νίκος Βατόπουλος | «Σελιδοδείκτες», Καθημερινή
Πέμπτη 4 Φεβρουαρίου 2006 »»
Πάβολ Ντομπσίνσκι, «Παραμύθια από τη Σλοβακία». Εικονογράφηση: Martin Benka. Επιλογή, μετάφραση: Σύλβια Οκαλιόβα. Επιμέλεια, επίμετρο: Γιώργος Μπλάνας. Εκδόσεις Απόπειρα (Σειρά: «Του Κόσμου τα Παραμύθια», αρ. 24).
Η πνευματική περιέργεια και μόνο αρκεί να γίνει κίνητρο, ώστε να απορροφηθεί κανείς στις σελίδες του όμορφου αυτού βιβλίου. Η επαφή με μια από τις λιγότερο γνωστές, στην Ελλάδα, σλαβικές χώρες, ανοίγει έναν ορίζοντα και ταυτόχρονα παρασύρει σε συνειρμούς που οδηγούν από τα πιο βαθιά κοιτάσματα της μνήμης στην απεραντοσύνη μιας κοινής κληρονομιάς. Δέκα παραμύθια συγκροτούν αυτήν τη συλλογή και το ένα είναι καλύτερο από το άλλο, ωστόσο ένα από τα αγαπημένα μου είναι τα «Τρία λεμόνια» που θυμίζουν πολύ το πασίγνωστο παραμύθι «Το Γυάλινο Βουνό». Αυτή και μόνο η ομοιότητα μάς κάνει να σκεφτούμε τις κοινές δεξαμενές της λαϊκής σοφίας. Η Σλοβακία, όπως μας λέει στο εξαιρετικό επίμετρο ο Γιώργος Μπλάνας, οφείλει την καταγραφή των παραμυθιών της στον Πάβολ Ντομπσίνσκι (1828 - 1885), τον «Όμηρο» της Σλοβακίας, που εξέδωσε οκτώ τόμους παραμυθιών. Ο Γιώργος Μπλάνας ακτινογράφησε τα παραμύθια και εντόπισε το παγανιστικό υπόστρωμα, που πολέμησε με μερική μόνο επιτυχία ο χριστιανισμός. Ο παγανισμός, που, ούτως ή άλλως, ανιχνεύεται ως ήθος (μέσα από τις διττές δυνάμεις της φύσης) σε πλήθος παραμυθιών ανά τον κόσμο, αφήνει περιθώρια τολμηρών χειρισμών, όταν τα θέματα αγγίζουν το «οικογενειακό ασυνείδητο» (στο παραμύθι «Τα δώδεκα αδέλφια και η δέκατη τρίτη αδελφή») ή το «ταμπού της αιμομιξίας» (στο «Ποντικίσιο παλτουδάκι»). Φυσικά, η λαϊκή παράδοση πάντα χρησίμευε ως κατά κρίσιν ερμηνευτικός μοχλός και η Σλοβακία δεν είναι εξαίρεση. «Η σλοβακική παράδοση ήταν πάντα θολή», γράφει ο Γιώργος Μπλάνας. «Ό,τι γνωρίζουμε γι’ αυτήν, το μάθαμε από τα λαϊκά δημιουργήματα. Συνεπώς, το πρόγραμμα του Ντομπσίνσκι ήταν ακραιφνώς ρομαντικό: επιστροφή στην αγνή πηγή του έθνους, του λαού, της ίδιας της ζωής». Πέρα από τις θεωρητικές προσεγγίσεις, τα «Παραμύθια της Σλοβακίας» είναι ένας θησαυρός που διαβάζεται με μεγάλη ευχαρίστηση από ενήλικες. Υπάρχουν όλα εδώ: τα βασιλόπουλα, οι μάγισσες, οι πύργοι, τα σύμβολα, τα πουλιά, τα ζώα που μιλούν, οι όμορφες πριγκιποπούλες και οι κακές μητριές. Πίσω από αυτά, βρίσκεται ένας λαός που κάποτε διασκέδαζε με την αφήγηση και μόνο αυτών των ιστοριών.
Πέμπτη 4 Φεβρουαρίου 2006 »»
Πάβολ Ντομπσίνσκι, «Παραμύθια από τη Σλοβακία». Εικονογράφηση: Martin Benka. Επιλογή, μετάφραση: Σύλβια Οκαλιόβα. Επιμέλεια, επίμετρο: Γιώργος Μπλάνας. Εκδόσεις Απόπειρα (Σειρά: «Του Κόσμου τα Παραμύθια», αρ. 24).
Η πνευματική περιέργεια και μόνο αρκεί να γίνει κίνητρο, ώστε να απορροφηθεί κανείς στις σελίδες του όμορφου αυτού βιβλίου. Η επαφή με μια από τις λιγότερο γνωστές, στην Ελλάδα, σλαβικές χώρες, ανοίγει έναν ορίζοντα και ταυτόχρονα παρασύρει σε συνειρμούς που οδηγούν από τα πιο βαθιά κοιτάσματα της μνήμης στην απεραντοσύνη μιας κοινής κληρονομιάς. Δέκα παραμύθια συγκροτούν αυτήν τη συλλογή και το ένα είναι καλύτερο από το άλλο, ωστόσο ένα από τα αγαπημένα μου είναι τα «Τρία λεμόνια» που θυμίζουν πολύ το πασίγνωστο παραμύθι «Το Γυάλινο Βουνό». Αυτή και μόνο η ομοιότητα μάς κάνει να σκεφτούμε τις κοινές δεξαμενές της λαϊκής σοφίας. Η Σλοβακία, όπως μας λέει στο εξαιρετικό επίμετρο ο Γιώργος Μπλάνας, οφείλει την καταγραφή των παραμυθιών της στον Πάβολ Ντομπσίνσκι (1828 - 1885), τον «Όμηρο» της Σλοβακίας, που εξέδωσε οκτώ τόμους παραμυθιών. Ο Γιώργος Μπλάνας ακτινογράφησε τα παραμύθια και εντόπισε το παγανιστικό υπόστρωμα, που πολέμησε με μερική μόνο επιτυχία ο χριστιανισμός. Ο παγανισμός, που, ούτως ή άλλως, ανιχνεύεται ως ήθος (μέσα από τις διττές δυνάμεις της φύσης) σε πλήθος παραμυθιών ανά τον κόσμο, αφήνει περιθώρια τολμηρών χειρισμών, όταν τα θέματα αγγίζουν το «οικογενειακό ασυνείδητο» (στο παραμύθι «Τα δώδεκα αδέλφια και η δέκατη τρίτη αδελφή») ή το «ταμπού της αιμομιξίας» (στο «Ποντικίσιο παλτουδάκι»). Φυσικά, η λαϊκή παράδοση πάντα χρησίμευε ως κατά κρίσιν ερμηνευτικός μοχλός και η Σλοβακία δεν είναι εξαίρεση. «Η σλοβακική παράδοση ήταν πάντα θολή», γράφει ο Γιώργος Μπλάνας. «Ό,τι γνωρίζουμε γι’ αυτήν, το μάθαμε από τα λαϊκά δημιουργήματα. Συνεπώς, το πρόγραμμα του Ντομπσίνσκι ήταν ακραιφνώς ρομαντικό: επιστροφή στην αγνή πηγή του έθνους, του λαού, της ίδιας της ζωής». Πέρα από τις θεωρητικές προσεγγίσεις, τα «Παραμύθια της Σλοβακίας» είναι ένας θησαυρός που διαβάζεται με μεγάλη ευχαρίστηση από ενήλικες. Υπάρχουν όλα εδώ: τα βασιλόπουλα, οι μάγισσες, οι πύργοι, τα σύμβολα, τα πουλιά, τα ζώα που μιλούν, οι όμορφες πριγκιποπούλες και οι κακές μητριές. Πίσω από αυτά, βρίσκεται ένας λαός που κάποτε διασκέδαζε με την αφήγηση και μόνο αυτών των ιστοριών.
