Κείμενο του Δημήτρη Προύσαλη που διαβάστηκε τη βραδιά παρουσίασης στο Μονκ της ποιητικής συλλογής Μυθ...ιστόρημα του Δημήτρη Φιλελέ.
Γνώρισα το Δημήτρη Φιλελέ πριν από 20 χρόνια όταν βρέθηκα με νέα οργανική θέση στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Ταύρου. Στη δεκάχρονη παραμονή μου εκεί από το 1996 ως το 2006 βρέθηκα στην ευχάριστη θέση να διαπιστώσω την ποιότητα του ως εκπαιδευτικού, ως σκεπτόμενου ανθρώπου και ως συνεργάτη στα καθημερινά ζητήματα από την πορεία μας στο σχολείο. Το περίεργο είναι όμως πως περισσότερη παρέα αρχίσαμε να κάνουμε αφότου έφυγα από τον Ταύρο για την νέα μου οργανική θέση στην ειδική αγωγή, στο Τμήμα Ένταξης του 56ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, στην Ακαδημία Πλάτωνος παρά όταν ήμουνα εκεί. Πάντα σε κάθε συνάντησή μας αναδεικνυόταν η έμφαση στην υπηρέτηση του ποιοτικού λόγου, η αγάπη του Δημήτρη προς τη λογοτεχνία και η παιδαγωγική και κοινωνική του ευαισθησία.
Η παρούσα συλλογή Μυθ…ιστόρημα δεν αποτελεί την πρώτη απόπειρα του Δημήτρη να εκφραστεί διά του γραπτού λόγου. Αν κανείς διαβάσει με προσοχή το βιογραφικό του θα διαπιστώσει πως η παρουσία του προηγήθηκε σε ηλεκτρονική μορφή, αφού ήδη από το 2013 κυκλοφόρησαν – και μάλιστα ελεύθερα στο διαδίκτυο – τα βιβλία του με θεατρικό περιεχόμενο Παιδική Θεατρική Σκηνή και Ο Καραγκιόζης δήμαρχος, ενώ ακολούθησαν τα Της γλώσσας τα καμώματα και Ανθολόγιο 1940-1945. Η ανήσυχη καλλιτεχνική του φύση αποτυπώνεται ακόμη μέσα δύο τουλάχιστον φωτογραφικά λευκώματα – 60 Μορφές στο φως (2009), Ancient Greece: Sculptural Masterpieces (2012) – ενώ συμμετέχει σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις φωτογραφίας.
Εγώ δεν είμαι ποιητής αλλά θα σας μιλήσω για όσα αποκόμισα διαβάζοντας την ποιητική συλλογή του Δημήτρη που παρουσιάζεται απόψε. Αποτελείται κατά κύριο λόγο από επτά διακριτές κατηγορίες με προσθήκη μιας εισαγωγικής και μιας επιλογικής ενότητας. Κατά τη γνώμη μου αποτελεί μια διαδρομή στη νεότερη ελληνική Ιστορία καθώς οι θεματικές στις οποίες κατηγοριοποιεί τα ποιήματά του καθρεφτίζουν την πορεία του λαού τούτου του τόπου μέχρι τις μέρες μας, στη σύγχρονη Ελλάδα, για την οποία ο Δημήτρης τοποθετείται μέσα από τον ποιητικό του λόγο. Όμως ο χαρακτήρας του λόγου του ξεφεύγει και κινείται μακριά από τον συνήθη αυτιστικό χαρακτήρα της ποιητικής δημιουργίας που κατά την ταπεινή μου άποψη βαλτώνει σε άξονες αυτοαναφορικούς και μένει προσκολλημένος στην απόλυτη και υποκειμενικά προσδιορισμένη προσωπική εμπειρία και αναζήτηση του κάθε φορά γράφοντα. Εδώ θα τολμούσα να πω πως η ποίηση του Δημήτρη Φιλελέ κινείται μέσα από έναν λόγο κοινωνικά στρατευμένο αφού όσα αφορούν τη νεότερη συλλογική ιστορική εμπειρία του ελληνικού λαού τον αφορούν άμεσα, συνδέοντας την προσωπική του άποψη με την διδασκαλική του ιδιότητα: Έχει διδάξει μέσα στη σχολική αίθουσα για όσα τον εμπνέουν, μέσα από μια διάθεση ποιητική και ταυτόχρονα στάση προβληματισμού την οποία απευθύνει στον αναγνώστη. Η ματιά του όμως φαίνεται να είναι στραμμένη προς το φως, αφού τείνει το χέρι στις νέες γενιές μέσα από τα δύο τελευταία κεφάλαια της συλλογής. Δεν θα μιλήσω με τις λεπτομέρειες της ολοκληρωμένης ποιητικής ανάλυσης των ομιλητών που προηγήθηκαν και κάλυψαν την σε βάθος επισκόπηση της παρούσας συλλογής. Αλλά διαβάζοντας κανείς τα ποιήματα του Δημήτρη, διαπιστώνει πως διαθέτει μια ευκολία να γράφει τόσο με ελεύθερο στίχο όσο και να χρησιμοποιεί λόγο ποιητικό με ομοιοκαταληξία. Αυτό που εκπλήσσει μάλιστα θετικά είναι πως γράφει με λόγο ομοιοκαταληκτικό χωρίς να παρουσιάζεται έκπτωση στην ποιότητα των νοημάτων, γιατί όλοι γνωρίζουμε πως πολλές φορές εκείνο που παρατηρείται στην σύγχρονη ποίηση με ομοιοκαταληξία είναι μια υποταγή της γλώσσας στη φόρμα, τουναντίον μάλιστα.
Ο λόγος του είναι άλλοτε καταγγελτικός των γεγονότων, άλλοτε συμβουλευτικός των παθημάτων, πότε παρηγορητικός των συναισθημάτων, πότε δεικτικός των συμπεριφορών και άλλοτε πάλι φιλοσοφικός των νοηματοδοτήσεων. Κρατά με έναν τρόπο την ουσία του Λόγου, δημιουργώντας μια γέφυρα τοποθετήσεων που διατρέχει το χτες, το σήμερα και το αύριο. Δεν σας κρύβω πως αρκετούς από τους στίχους του τους φαντάστηκα να τους τραγουδά η Βίκυ Μοσχολιού και η φωνή του Γιώργου Νταλάρα, τη δε ποιότητα και αντανάκλαση των ποιημάτων του που απευθύνονται σε παιδιά ή μιλούν γι’ αυτά, είχα την ευκαιρία να τη δω σε μια καθολική αποδοχή από το δύσκολο παιδικό κοινό, μελοποιημένα από τη μοναδική έμπνευση και ευαισθησία του τραγουδοποιού Φίλιππου Πλακιά, κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών, από το 2015, όταν εκτέθηκαν ως μουσικό συνοδευτικό και σχολιαστικό υλικό στο Πρόγραμμα Κοινωνικής Δράσης του Εθνικού Θεάτρου «Τα παραμύθια του Εθνικού» και «Παραμύθια από την Ομόνοια στο λιμάνι».
Τέλος επειδή τα τελευταία 15 χρόνια παρουσιάζω μια έξη προς την αφήγηση ιστοριών, θα ήταν αδιανόητο για μένα να μην ακουστεί μια ιστορία στην ομήγυρη με αφορμή αυτό που συμβαίνει σήμερα, εδώ στο ΜΟΝΚ:
Εύχομαι από καρδιάς, καθώς γνωρίζω πως έχει πολλά έργα ακόμη στο συρτάρι του, το χωραφάκι των νέων χρόνων που θα έρθουν, να σπαρθούν και να μπολιαστούν με νέες εκδόσεις και καινούργιες σημαντικές δημιουργίες του…
 |
| Στο πάνελ της βραδιάς, από αριστερά, Δημήτρης Προύσαλης, Χρίστος Ρώμας, Γιάννης Ρέντζος, Νίκος Σαλτερής και Δημήτρης Φιλελές. |
Η παρούσα συλλογή Μυθ…ιστόρημα δεν αποτελεί την πρώτη απόπειρα του Δημήτρη να εκφραστεί διά του γραπτού λόγου. Αν κανείς διαβάσει με προσοχή το βιογραφικό του θα διαπιστώσει πως η παρουσία του προηγήθηκε σε ηλεκτρονική μορφή, αφού ήδη από το 2013 κυκλοφόρησαν – και μάλιστα ελεύθερα στο διαδίκτυο – τα βιβλία του με θεατρικό περιεχόμενο Παιδική Θεατρική Σκηνή και Ο Καραγκιόζης δήμαρχος, ενώ ακολούθησαν τα Της γλώσσας τα καμώματα και Ανθολόγιο 1940-1945. Η ανήσυχη καλλιτεχνική του φύση αποτυπώνεται ακόμη μέσα δύο τουλάχιστον φωτογραφικά λευκώματα – 60 Μορφές στο φως (2009), Ancient Greece: Sculptural Masterpieces (2012) – ενώ συμμετέχει σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις φωτογραφίας.
Εγώ δεν είμαι ποιητής αλλά θα σας μιλήσω για όσα αποκόμισα διαβάζοντας την ποιητική συλλογή του Δημήτρη που παρουσιάζεται απόψε. Αποτελείται κατά κύριο λόγο από επτά διακριτές κατηγορίες με προσθήκη μιας εισαγωγικής και μιας επιλογικής ενότητας. Κατά τη γνώμη μου αποτελεί μια διαδρομή στη νεότερη ελληνική Ιστορία καθώς οι θεματικές στις οποίες κατηγοριοποιεί τα ποιήματά του καθρεφτίζουν την πορεία του λαού τούτου του τόπου μέχρι τις μέρες μας, στη σύγχρονη Ελλάδα, για την οποία ο Δημήτρης τοποθετείται μέσα από τον ποιητικό του λόγο. Όμως ο χαρακτήρας του λόγου του ξεφεύγει και κινείται μακριά από τον συνήθη αυτιστικό χαρακτήρα της ποιητικής δημιουργίας που κατά την ταπεινή μου άποψη βαλτώνει σε άξονες αυτοαναφορικούς και μένει προσκολλημένος στην απόλυτη και υποκειμενικά προσδιορισμένη προσωπική εμπειρία και αναζήτηση του κάθε φορά γράφοντα. Εδώ θα τολμούσα να πω πως η ποίηση του Δημήτρη Φιλελέ κινείται μέσα από έναν λόγο κοινωνικά στρατευμένο αφού όσα αφορούν τη νεότερη συλλογική ιστορική εμπειρία του ελληνικού λαού τον αφορούν άμεσα, συνδέοντας την προσωπική του άποψη με την διδασκαλική του ιδιότητα: Έχει διδάξει μέσα στη σχολική αίθουσα για όσα τον εμπνέουν, μέσα από μια διάθεση ποιητική και ταυτόχρονα στάση προβληματισμού την οποία απευθύνει στον αναγνώστη. Η ματιά του όμως φαίνεται να είναι στραμμένη προς το φως, αφού τείνει το χέρι στις νέες γενιές μέσα από τα δύο τελευταία κεφάλαια της συλλογής. Δεν θα μιλήσω με τις λεπτομέρειες της ολοκληρωμένης ποιητικής ανάλυσης των ομιλητών που προηγήθηκαν και κάλυψαν την σε βάθος επισκόπηση της παρούσας συλλογής. Αλλά διαβάζοντας κανείς τα ποιήματα του Δημήτρη, διαπιστώνει πως διαθέτει μια ευκολία να γράφει τόσο με ελεύθερο στίχο όσο και να χρησιμοποιεί λόγο ποιητικό με ομοιοκαταληξία. Αυτό που εκπλήσσει μάλιστα θετικά είναι πως γράφει με λόγο ομοιοκαταληκτικό χωρίς να παρουσιάζεται έκπτωση στην ποιότητα των νοημάτων, γιατί όλοι γνωρίζουμε πως πολλές φορές εκείνο που παρατηρείται στην σύγχρονη ποίηση με ομοιοκαταληξία είναι μια υποταγή της γλώσσας στη φόρμα, τουναντίον μάλιστα.
Ο λόγος του είναι άλλοτε καταγγελτικός των γεγονότων, άλλοτε συμβουλευτικός των παθημάτων, πότε παρηγορητικός των συναισθημάτων, πότε δεικτικός των συμπεριφορών και άλλοτε πάλι φιλοσοφικός των νοηματοδοτήσεων. Κρατά με έναν τρόπο την ουσία του Λόγου, δημιουργώντας μια γέφυρα τοποθετήσεων που διατρέχει το χτες, το σήμερα και το αύριο. Δεν σας κρύβω πως αρκετούς από τους στίχους του τους φαντάστηκα να τους τραγουδά η Βίκυ Μοσχολιού και η φωνή του Γιώργου Νταλάρα, τη δε ποιότητα και αντανάκλαση των ποιημάτων του που απευθύνονται σε παιδιά ή μιλούν γι’ αυτά, είχα την ευκαιρία να τη δω σε μια καθολική αποδοχή από το δύσκολο παιδικό κοινό, μελοποιημένα από τη μοναδική έμπνευση και ευαισθησία του τραγουδοποιού Φίλιππου Πλακιά, κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών, από το 2015, όταν εκτέθηκαν ως μουσικό συνοδευτικό και σχολιαστικό υλικό στο Πρόγραμμα Κοινωνικής Δράσης του Εθνικού Θεάτρου «Τα παραμύθια του Εθνικού» και «Παραμύθια από την Ομόνοια στο λιμάνι».
Τέλος επειδή τα τελευταία 15 χρόνια παρουσιάζω μια έξη προς την αφήγηση ιστοριών, θα ήταν αδιανόητο για μένα να μην ακουστεί μια ιστορία στην ομήγυρη με αφορμή αυτό που συμβαίνει σήμερα, εδώ στο ΜΟΝΚ:
Λένε οι ιστορίες των παλιών πως μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας γεωργός. Μια μέρα κίνησε να πάει στο χωράφι του, παρέα με το βόδι του. Φτάνει στο χωράφι, ζεύει το βόδι στο αλέτρι κι αρχίζει να οργώνει το χώμα. Πήγαινε κι ερχότανε, πήγαινε κι ερχότανε πίσω από το αλέτρι που η μύτη του έσκιζε στα δυο τη γης κι ανακάτευε για τα καλά το χώμα. Κι όλο πήγαινε, κι όλο ερχόταν και ζύμωνε τούτος ο άνθρωπος τη γη με τον ίδρο του και την πότιζε με το αίμα του.Για έναν τέτοιο άνθρωπο, τον δεύτερο, τον τελευταίο της ιστορίας μας μας μιλάει λοξοκοιτάζοντας προς το μέλλον το έργο του Δημήτρη Φιλελέ.
Την ώρα που όργωνε το χωράφι του, φάνηκε να έρχεται από μακριά ένας ταξιδιώτης. Είχε λένε αυτός ένα δισάκι στον ώμο και μια σκούφια φορεμένη στο κεφάλι, τα παπούτσια του ήταν πνιγμένα στο χώμα του δρόμου και το κεφάλι κοίταζε τη γης. Σιμώνει αυτός καμιά φορά το χωράφι του γεωργού και στάθηκε να τον χαιρετίσει. Ο γεωργός πάλι, άλλο που δεν ήθελε να πάρει μιαν ανάσα, αφήνει στην άκρη το αλέτρι, και τεντώνει το κορμί του, για να ξεπιαστεί κομματάκι από τη δουλειά.
Ο ταξιδιώτης τότε γυρίζει και του λέει: «Καλημέρα, πατριώτη. Πηγαίνω κατά την πολιτεία που είναι πίσω απ’ τα βουνά. Μήπως ξέρεις του λόγου σου, μήπως έχεις ακούσει τι λογής άνθρωποι μένουν εκεί πέρα;» Ο γεωργός άκουσε τα λόγια του ταξιδιώτη και τον ρωτάει: «Για πες μου, εσύ, αδερφέ, τι λογής ανθρώπους είχε ο τόπος που άφησες πίσω σου, ξέρεις;» Ο ταξιδιώτης παίρνει μιαν ανάσα και αποκρίνεται: «Πού να στα λέω, πατριώτη! Από κακία άλλο τίποτα! Όλο σε καβγάδες έμπλεκαν κι από δουλειά ούτε κουβέντα. Ήταν γεμάτοι εγωισμό και μονάχα να γκρινιάζουν ήξεραν. Σαν και αυτούς άλλος στον κόσμο δεν ξαναπέρασε. Δεν μπορείς να φανταστείς τι χαρά που έχω που έφυγα από κείνον τον τόπο και δε θα ξαναδώ τα μούτρα τους!» Ο γεωργός τον ακούει και αποκρίνεται: «Ώστε έτσι ε; Τότε φοβάμαι, πως θα συναντήσεις τέτοιους ανθρώπους και στην πολιτεία που είναι πίσω απ’ τα βουνά…»
Ο ταξιδιώτης στράβωσε τα μούτρα του, μουρμούρισε δυο βρισιές κι έσυρε τα πόδια του πάνω στον σκονισμένο δρόμο, τραβώντας προς τα κει πού ήτανε, λέει, η πολιτεία. Σε λίγο χάθηκε μέσα στον ορίζοντα η σκιά του.
Κάμποσες ώρες αργότερα, έτυχε να περνάει από τον ίδιο τόπο ένας άλλος ταξιδιώτης. Ερχότανε του λόγου του από τον ίδιο δρόμο, και είχε ένα χαμόγελο στα χείλη. Βλέπει από μακριά τον γεωργό, τον σιμώνει, τον χαιρετάει και του λέει: «Αδερφέ, για πες μου εσύ που ξέρεις τούτον τον τόπο, μήπως έχεις ακούσει τι άνθρωποι ζούνε πέρα απ’ τα βουνά, στην πολιτεία;» Ο γεωργός που ήθελε να πιάσει την κουβέντα, γυρίζει και του αποκρίνεται: «Για πες μου, πατριώτη, τι ανθρώπους έχει η πολιτεία που άφησες πίσω στον τόπο σου;» Ο ταξιδιώτης τότε του απαντάει: «Αχ! Αυτή η πολιτεία! Μη μου ξύνεις τέτοια ώρα τις πληγές! Πού να στα λέω! Τέτοιους ανθρώπους δεν βρίσκεις εύκολα, πατριώτη! Ήταν αυτοί άνθρωποι της δουλειάς, ποτέ δεν κορόιδεψαν κανέναν. Ήταν τίμιοι, και με την καρδιά τους ανοιχτή σαν περιβόλι. Δε μπορείς να φανταστείς πόσο στενοχωρήθηκα που αναγκάστηκα να τους αφήσω.
Ο γεωργός τότε, του λέει: «Μη φοβάσαι, αδερφέ. Θα συναντήσεις τέτοιους ανθρώπους, τους, ίδιους, και στην πολιτεία που θα συναντήσεις μπροστά σου. Καλό σου ταξίδι».
Εύχομαι από καρδιάς, καθώς γνωρίζω πως έχει πολλά έργα ακόμη στο συρτάρι του, το χωραφάκι των νέων χρόνων που θα έρθουν, να σπαρθούν και να μπολιαστούν με νέες εκδόσεις και καινούργιες σημαντικές δημιουργίες του…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου