Πληγές του ποιητή, πηγές της ποίησης

Ντίνου Σιώτη: «Ξεφλουδίζοντας το ποίημα», Εκδόσεις Απόπειρα, σελ. 82.

Μια συλλογή από τρίστιχες στροφές με επιδράσεις από τον σουρεαλισμό και την ποίηση των μπίτνικς

Γράφει ο Κώστας Zωτόπουλος | Καθημερινή,
Τρίτη 28 Δεκεμβρίου 2010 »»

ΠΟΙΗΣΗ. Πληθωρικός στην ποιητική παραγωγή του ο Ντίνος Σιώτης (δημοσιεύει κατά μέσο όρο μία ποιητική συλλογή περίπου κάθε δύο χρόνια) δημοσίευσε πρόσφατα την 19η ποιητική του συλλογή με τίτλο «ξεφλουδίζοντας το ποίημα». Έχοντας εντρυφήσει στη σύγχρονη ελαφρά ποίηση, με επιδράσεις κυρίως από τον σουρεαλισμό και από την ποίηση των μπίτνικς, ο Σιώτης ανήκει στη λεγόμενη τρίτη μεταπολεμική γενιά τόσο από ηλικιακή άποψη (γ. 1944), όσο και από την άποψη τού πότε πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα (1969, ποιητική συλλογή «Απόπειρα»). Εχει τιμηθεί με το κρατικό βραβείο ποίησης 2007 για τη συλλογή του «Αυτοβιογραφία ενός στόχου». Η ποίησή του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κοινωνικά ενεργή που ανταποκρίνεται σε καίρια προβλήματα της εποχής μας, όπως λ.χ. η ρύπανση και η καταστροφή του περιβάλλοντος και η διαφθορά και παρακμή της πολιτικής ζωής.

Ανεπιτήδευτο ύφος

Η ποίηση του Σιώτη, εύληπτη, με φυσικό και ανεπιτήδευτο ύφος και σαφείς συνειρμούς, αποτυπώνει ωστόσο επιδράσεις από τα ριζοσπαστικά καλλιτεχνικά κινήματα των αρχών του 20ού αιώνα, όπως για παράδειγμα αυτές που φανερώνονται στα σποραδικά παράδοξα ζεύγη επιθέτου και ουσιαστικού (άστεγος καιρός, ορεσίβιες χαρές, ευπατρίδης άνεμος) και σε σουρεαλιστικές εικόνες (αναρριχώμενα ψάρια δίχως μάτια, σφυρίζουν τα πουλιά στις πέτρες). Τα ποιήματα της συλλογής αυτής, όπως και των επτά προηγούμενων, έχουν ως μορφικό χαρακτηριστικό ότι αποτελούνται από τρίστιχες στροφές, οι οποίες όμως δεν συνιστούν ξεχωριστές υποενότητες και δεν διαφέρουν μεταξύ τους, έτσι ώστε η ροή είναι αδιάπτωτη, χωρίς σημεία στίξης. Με μέτρο, ρυθμό, χωρίς ομοιοκαταληξία, το κάθε ποίημα φαίνεται σαν να έχει γραφεί μονομιάς και να αποτελεί δείγμα μιας αυθόρμητης δημιουργικής έκφρασης - τεχνική που έχει τις καταβολές της στον σουρεαλισμό. Ωστόσο, δεν πρόκειται για αυτόματη γραφή, καθότι τα ποιήματα έχουν συνοχή και ενότητα ύφους και νοήματος.

Στην παρούσα συλλογή η θεματική όλων των ποιημάτων επικεντρώνεται στην ίδια την ποίηση, στους ποιητές και στα ποιήματα. Εξετάζεται η σχέση των τίτλων με τα αντίστοιχα ποιήματα, η καθημερινή ενασχόληση με την ποιητική γραφή και ο ίδιος ο ποιητής: «λαβωμένο ζώο ο ποιητής / γράφοντας ποιήματα / γλείφει τις πληγές του». Σε πολλά ποιήματα της συλλογής προσωποποιούνται ποιήματα, λέξεις, στίχοι, όπως για παράδειγμα ένα ποίημα-ταξιδευτής που κάνει διακοπές ή μια λέξη που προσφέρει το χάδι της. Επίσης, εξετάζεται η απειθαρχία των στίχων απέναντι στην αυταρχική ρίμα, ο πληθωρισμός των στίχων, η διάκριση μεταξύ του ποιητή που βιώνει την ποίηση ως μαγεία της καθημερινής ζωής στη σχέση του με τη φύση και τους ανθρώπους και εκείνου που γράφει πλέον ποιήματα έχοντας απομακρυνθεί από αυτή τη μαγεία («ποιήματα δεν έγραφα τότε που ήμουν ποιητής»). Αλλα θέματα είναι η απαιτούμενη απόσταση, κατά καιρούς, του ποιητή από την πατρίδα του, η άντληση των δυνάμεών του από τη νοσταλγία, το θάμπωμα των ματιών του από τον κόσμο «των φτωχών, των νικημένων, των κατατρεγμένων». Γίνεται αναφορά στους ποιητές που έργο τους είναι να ακούσουν «τα πονεμένα λόγια εκείνων που είναι δίκαια οργισμένοι», στην άγνοια και στο μυστήριο της ποιητικής δημιουργίας («όταν μας ρωτάνε γιατί γράφουμε ποιήματα αργοπορούμε να απαντήσουμε γιατί η απόγνωση μάς κόβει την αναπνοή»).

Η συλλογή περιλαμβάνει 59 ποιήματα και ένα σύνολο από 37 μεμονωμένα τρίστιχα του ίδιου κλίματος. Ξεχωρίζουν τα ποιήματα «ποίηση», «λίγο νερό», «το ποίημα της ανοιχτής πληγής», «ο νεοσσός της ποίησης», «μεσοβδόμαδα», «αλλαγή», «οι ποιητές», «για να», «ο φίλος μου ο Γιάννης», «μέχρι τότε», «ζητώ συγγνώμη», «ο ράφτης-ποιητής», «ποιητής σε ποδήλατο» και «κακοκαιρία». Στο ποίημα «ποίηση» δίνεται και ένας έμμεσος ποιητικός ορισμός της ποίησης: η σχέση του ποταμού με το χαμένο δέλτα του. Στο «λίγο νερό» αναφέρεται η αναζήτηση του χαμένου νοήματος, της χαμένης συγκίνησης, του αισθήματος που υπάρχει στο ποίημα σαν αόρατο νερό που ρέει από την πηγή των λέξεων. Στο αυτοαναφορικό «το ποίημα της ανοιχτής πληγής», το τραύμα, αγιάτρευτο, κάποτε επουλώνεται, αλλά πάλι ανοίγει, κείται παντοδύναμο στο ποίημα, απειλητικό, και η πληγή αυτή του ποιητή ίσως είναι και η βαθύτερη πηγή της ποίησης. Ο ποιητής εμφανίζεται να καταφεύγει στις αλληγορίες και στις μεταφορές, προκειμένου να ξεφύγει από το εφήμερο και να διασώσει τη φαντασία του από την εξοντωτική γι’ αυτήν καθημερινότητα, στο ποίημα «για να», ενώ στο ποίημα «ο φίλος μου ο Γιάννης» εξυμνείται η θεραπευτική ιδιότητα της ποίησης και των ποιητών.

Γλώσσα απλή, καθημερινή

Όπως και στις προηγούμενες συλλογές η γλώσσα που χρησιμοποιείται παραμένει απλή και καθημερινή, χωρίς εκζήτηση και χωρίς νεολογισμούς. Τα ποιήματα διακρίνονται από μορφική ομοιογένεια, ανήκουν στην ίδια τεχνοτροπία και εντάσσονται στη σύγχρονη ελαφρά ποίηση των χαμηλών τόνων. Ο Σιώτης, με ένα συνεχές παιχνίδισμα, κουβεντιαστά, σύντομα, ανάλαφρα και χωρίς σοβαροφάνεια, σχολιάζει και ανιχνεύει την ποίηση, τους λόγους της, τις μορφές της, τις λειτουργίες της, τη σχέση της με τη σύγχρονη ζωή. Παρ’ όλο που κινείται σε ένα απλό και καθημερινό γλωσσικό ύφος, δύσκολα ενδίδει στην κοινοτοπία και στη χρήση τετριμμένων εικόνων, εκφράσεων και μεταφορών ή στα άστοχα σχήματα. Η τέχνη του ανεπιτήδευτη, χωρίς να είναι ατίθαση ή πρόχειρη, διακρίνεται από φρεσκάδα και αυθορμητισμό.