Έμμα Γκόλντμαν • Η απογοήτευσή μου στη Ρωσία,
σσ. 288, σχήμα 24 × 17 εκ., Απόπειρα, Αθήνα 2009.
 | Σεβάσμια μορφή του παγκόσμιου αναρχικού κινήματος, η Αμερικανίδα Έμμα Γκόλντμαν πίνει το πικρό ποτήρι της απογοήτευσης καθώς διασταυρώνεται με τη Ρωσική επανάσταση στις πιο σκοτεινές της ώρες. Παρά τις όποιες ρυτίδες, 90 χρόνια αργότερα, η μαρτυρία της εξακολουθεί να μας ξαφνιάζει με τη διορατικότητά της. |
Λιθουανή που πήρε αμερικανική υπηκοότητα και απελάθηκε από τις ΗΠΑ, η Έμμα Γκόλντμαν βρέθηκε στη Σοβιετική Ρωσία μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση. Οι Μπολσεβίκοι, έγραψε, «προσεταιρίστηκαν τα αιτήματα του λαού, το αγροτικό πρόγραμμα των Σοσιαλεπαναστατών και τη συνδικαλιστική τακτική των αναρχικών».
Γεννημένη στη Λιθουανία το 1869 και με πρωσική εκπαίδευση — «απέχθεια απέναντι σε καθετί ρωσικό» — η ΄Εμμα Γκόλντμαν μετακομίζει στην Πετρούπολη το 1882 και τέσσερα χρόνια κατόπιν μεταναστεύει στις ΗΠΑ. Παρά την αμερικανική της υπηκοότητα και τη φήμη των ΗΠΑ ως «ασύλου πολιτικών προσφύγων», η Γκόλντμαν και άλλοι 248 πολιτικοί κρατούμενοι θα απελαθούν στη μετεπαναστατική Ρωσία την 21η Δεκεμβρίου του 1919. Στο μεσοδιάστημα των 33 χρόνων, η Γκόλντμαν έχει υποστεί διώξεις και διετή φυλάκιση για την αντιπολεμική της δραστηριότητα και τα αναρχικά της φρονήματα. Αν και σκέφτεται να προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο εναντίον της απέλασής της, αποφασίζει τελικά να δοκιμάσει την εμπειρία: «η Σοβιετική Ρωσία με τραβούσε σαν μαγνήτης».
Αυταπάτες
Όταν πατάει στα ρωσικά χώματα, τον Ιανουάριο του 1920, η Γκόλντμαν είναι μια πενηντάρα που χαίρει εκτίμησης στους απανταχού επαναστατικούς κύκλους και τρέφει ρομαντικές αυταπάτες για το κόμμα του Λένιν, ρητά διατυπωμένες, έναν χρόνο νωρίτερα, στο διθυραμβικό άρθρο της «Η αλήθεια για τους Μπολσεβίκους» (παρατίθεται αυτούσιο στο τέλος του βιβλίου). Ο ίδιος ο Λένιν«ένας πανούργος πολιτικός που ήξερε ακριβώς τι θέλει και δεν δίσταζε μπροστά σε τίποτε προκειμένου να το πετύχει» — είναι ενήμερος για τη δράση και τα φιλομπολσεβικικά της αισθήματα: «Το βλέμμα του επάνω μου σταθερό και ψυχρό, με διαπερνούσε ολόκληρη, σαν να αναλογιζόταν πού μπορεί να με χρησιμοποιήσει». Την κατέτασσε προφανώς στην κατηγορία των «χρήσιμων ηλιθίων» (δικός του ο ορισμός), όλων εκείνων των Αναρχικών, Σοσιαλεπαναστατών και Μενσεβίκων που συμμάχησαν με τους Μπολσεβίκους τον (παλαιοημερολογίτικο) Οκτώβριο του 1917 — και δυόμισι χρόνια αργότερα ο Λένιν, εν μέσω εμφυλίου με τους Λευκούς αντεπαναστάτες και «πολεμικού κομμουνισμού» σε πλήρη κλιμάκωση, αμφιταλαντευόταν αν θα έπρεπε να τους σφιχταγκαλιάσει ή να τους εκτελέσει. Η Γκόλντμαν θα δει τα κολαστήρια του Τσάρου, τα φρούρια Πετροπάβλοσκ και Σλίσελμπουργκ στο Πέτρογκραντ, να στοιβάζουν τώρα θαμμένους ζωντανούς τους πολιτικούς αντιπάλους των Μπολσεβίκων — και θα διαβάσει χαραγμένο στον τοίχο το παράπονο ενός διανοουμένου: «Απόψε θα με τουφεκίσουν, επειδή έκανα το λάθος να μορφωθώ». Θα ταξιδέψει στη Νότια Ρωσία και, πλάι σε έναν λαό που λιμοκτονεί και τρέμει τη μυστική αστυνομία, θα συναπαντήσει τους αναρχικούς της συντρόφους, είτε παροπλισμένους και άρρωστους- όπως ο Πέτρος Κροπότκιν-, είτε μεταμφιεσμένους σε αγρότες — όπως η Μαρία Σπυριντώνοβα-, είτε επικεφαλής χιλιάδων οπλισμένων αγροτών, όπως ο Νέστωρ Μάχνο—, άλλοτε εχθρούς κι άλλοτε λυκόφιλους των «Κόκκινων».
Αηδίασε
Το ποτήρι για την Έμμα Γκόλντμαν θα ξεχειλίσει τον Μάρτιο του 1921, όταν ο Λέων Τρότσκι θα καταστείλει αιματηρά την εξέγερση των στυλοβατών της επανάστασης, των ναυτών της Κροστάνδης. «Οι ναύτες δεν πήγαν με τους αντεπαναστάτες, όμως ούτε μαζί μας ήθελαν να έρθουν», θα ειρωνευτεί κατόπιν εορτής τα θύματα ο Λένιν και θα θέσει ταυτόχρονα την ταφόπλακα στον «πολεμικό κομμουνισμό» κηρύσσοντας τη Νέα Οικονομική Πολιτική. Κρατικός καπιταλισμός λοιπόν; Η Γκόλντμαν θα αηδιάσει: «Δεν ήθελα πια να έχω καμιά σχέση μαζί τους». Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς οι οικοδεσπότες της, αποφασισμένοι να ξεφορτωθούν την ενοχλητική παρουσία της, θα της επιτρέψουν να συμμετάσχει στο Διεθνές Συνέδριο Αναρχικών στο Βερολίνο. Η Γκόλντμαν δεν θα επιστρέψει ποτέ στη Σοβιετική Ρωσία: «Έπρεπε να υψώσω τη φωνή μου ενάντια στα εγκλήματα που διαπράττονται εξ ονόματος της Επανάστασης. Για να με ακούσουν φίλοι και εχθροί».
«Οι Ιησουίτες της Σοσιαλιστικής Εκκλησίας»
 | Από την πρώτη στιγμή η Γκόλντμαν, νεφελοβάμων αλλά όχι και εθελότυφλη, αντιλαμβάνεται την αγεφύρωτη διάσταση ανάμεσα στην πραγματικότητα και στις φαντασιώσεις της: «Οι Μπολσεβίκοι προσεταιρίστηκαν τα αιτήματα του λαού, το αγροτικό πρόγραμμα των Σοσιαλεπαναστατών και τη συνδικαλιστική τακτική των Αναρχικών στα εργοστάσια. |
Όταν όμως η πλημμυρίδα του επαναστατικού ενθουσιασμού τούς έφερε στην εξουσία, ξεφορτώθηκαν τα μασκαρέματα [...]. Η ριζική διαφορά στις επιδιώξεις και στους σκοπούς καθιστούν σήμερα, χωρίς υπερβολή, τους Μπολσεβίκους έναν από τους βασικούς εχθρούς της Ρωσικής Επανάστασης». Μα σοβαρολογεί; Είναι οι Μπολσεβίκοι αντεπαναστάτες; Όχι ακριβώς. «Οι Μπολσεβίκοι [είναι] οι Ιησουίτες της Σοσιαλιστικής Εκκλησίας: [πιστεύουν] στο απόφθεγμα ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» — κι εν προκειμένω, η αναρχική Έμμα Γκόλντμαν δεν διατίθεται να κάνει εκπτώσεις: «Καμιά επανάσταση δεν μπορεί να φέρει την ελευθερία, αν τα μέσα που χρησιμοποιεί δεν ταυτίζονται με το πνεύμα και τον προσανατολισμό του επιδιωκόμενου σκοπού».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου