Αννίτα Λουδάρου • «Η Τέχνη είναι σπίτι»

Συνέντευξη στη Μαρία Λιάκου | fractal: Η γεωμετρία των ιδεών,
Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2016 »»

«Τίποτα ουσιαστικό δεν θα επιτρέψουμε να τελειώσει. Να επιβιώσουν οι δυνατοί όχι οι ισχυροί. Οι ισχυροί είναι έτσι κι αλλιώς οι πιο αδύνατοι γιατί τους κυβερνά πιο εύκολα ο κίνδυνος και ο φόβος. Η επανάσταση της αξιοπρέπειας ξεκινά ατομικά και συνεχίζει συλλογικά».

Η Αννίτα Λουδάρου είναι Ψυχαναλύτρια. Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ομαδικής Ανάλυσης και Οικογενειακής Θεραπείας. Τελειόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας του Ανοικτού Πανεπιστημίου Αγγλίας και μητέρα δύο κοριτσιών. Έχει γράψει δύο βιβλία, την νουβέλα  «Ιώδιο», εκδόσεις Απόπειρα 2015 και την συλλογή μικρών αφηγήσεων «Τράνζιτ» εκδόσεις Απόπειρα, επίσης, 2014. Από το 2012 διατηρεί την προσωπική της ιστοσελίδα «Σκέψεις Ανν Λου».  Για τα βιβλία της αλλά και για το πέρασμα και το άνοιγμα σε μια νέα πια εποχή, περισσότερα στη συνέντευξη που ακολουθεί:

— Κυρία Λουδάρου, πώς προέκυψε η γραφή ως παράλληλη ενασχόληση;

Θυμάμαι πως έγραφα από παλιά. Από την παιδική μου ηλικία γέμιζα τετράδια, ημερολόγια με σκέψεις και συναισθήματα. Ήταν ο δικός μου τρόπος να γνωρίσω τον εαυτό μου, να διαχειριστώ την πραγματικότητα, να αναγνωρίσω τις δικές μου ιδιότητες, ικανότητες, αδυναμίες αλλά και των άλλων ανθρώπων που με περιέβαλλαν. Αργότερα μέσα στην δύσκολη εποχή που ζούμε ήρθε η ανάγκη μου ν’ ανοίξω το μπλογκ. Να επικοινωνήσω με τους άγνωστους περαστικούς που κάθε πρωί έβλεπα πηγαίνοντας στη δουλειά να σκύβουν κάτω από παρόμοια βάρη με τα δικά μου. Να μιλήσω για όλα αυτά που έβλεπα και παρατηρούσα. Ν’ ανοίξω την πόρτα και τα παράθυρα για να επικοινωνήσω. Η γραφή ήταν και παραμένει για μένα το συνδετικό υλικό που απαιτείται για να ενώσει ό,τι γνωρίζω, ό,τι μαθαίνω, ό,τι σκέφτομαι ή αισθάνομαι  σ’ ένα στέρεο σώμα. Η γραφή είναι μια βιωματική εμπειρία στο εδώ και τώρα των απολύτως δικών μου συναισθημάτων. Περιγράφοντας τον χαραχτήρα ενός ήρωα βρίσκεσαι κάπου μέσα σ’ αυτόν τον άνθρωπο και τον παρατηρείς από την δική σου ματιά και γνώση. Είναι ο ήρωας σου μέσα από εσένα και αυτό είναι βίωμα. Μια εμπειρία στο εδώ και τώρα που περικλείει το εκεί και τότε, το παρελθόν μας δηλαδή από την συνειδητή ή την ασυνείδητη πλευρά του.

Η αναγνώριση των συναισθημάτων μας δεν είναι μια αυτονόητη διαδικασία δυστυχώς. Κάποιες φορές δεν ξέρουμε τι νιώθουμε και έτσι φυσικά δεν μπορούμε να περιγράψουμε τι νιώθουμε, ούτε να αναγνωρίζουμε τις συμπεριφορές μας. Μπερδευόμαστε. Αποξενωνόμαστε από τον ίδιο μας τον εαυτό φυλακισμένοι σε άμυνες που πρόσκαιρα αναλαμβάνουν ερήμην μας να μας ανακουφίσουν για ελάχιστο χρόνο όμως και πολλές φορές με ζημιά για μας. Όταν συνειδητοποιείς πως ζεις σαν ιδιότυπος ξένος προς τον ίδιο σου τον εαυτό, ψάχνεις ένα σπίτι. Η τέχνη γίνεται πολλές φορές ένα ασφαλές σπίτι. Η γραφή όπως και η ανάγνωση βιβλίων μας βοηθά να γνωρίσουμε καλύτερα των εαυτό μας αλλά και τους άλλους . Εξοικειωνόμαστε με τ’ άγνωστα, τα ασυνείδητα. Μετουσιώνει τα απωθημένα κάνοντας τα πράξη. Έτσι ο ζωγράφος γεμίζει τον καμβά του, ο γλύπτης σμιλεύει, ο ποιητής ποιεί. Η τέχνη είναι σπίτι.

— Η γραφή σας περιέχει «το βίωμα» αλλά εισχωρεί στον ψυχισμό του σύγχρονου ανθρώπου και γίνεται υλικό για καλή λογοτεχνίας. Αυτό είναι το συγγραφικό σας ύφος;

Έτσι έχει μέχρι τώρα αποδοθεί στο Τράνζιτ και στο Ιώδιο. Όμως έχω πλήρη συνείδηση πως η γραφή είναι ένα ρευστό, εύπλαστο, δυναμικό υλικό. Αυτές οι ιδιότητες μετατρέπουν την γραφή σε βιωματική εμπειρία του κάθε ανθρώπου και άρα το συγγραφικό ύφος έχει την δυναμική ν’ αλλάξει. Αν σ’ αυτό προσθέσουμε πως κάθε συγγραφέας είναι τουλάχιστον ένας επαρκής αναγνώστης αυτό δίνει μια επιπλέον ισχυρή δυναμική στην ιδιότητα της γραφής να μετουσιώνει και να εξελίσσεται προς κάθε άγνωστο την κάθε φορά που θέλει να αναγνωρίσει και να κατακτήσει.

— Η ενασχόληση σας με την ψυχανάλυση είναι εφόδιο για την συγγραφική σας γραφή;

Ναι είναι εφόδιο. Βλέπετε ο ψυχαναλυτής στέκεται σιωπηλά και σκύβει σαν τυφλός μπροστά σ’ έναν άνθρωπο που έχει καλά κρυμμένες τις εσωτερικές του εγγραφές. Μέσα από τον άλλο γνωρίζει ακόμα κάτι για τον ίδιο του τον εαυτό. Ο ψυχαναλυτής δεν είναι μια παγιωμένη, ακλόνητη πηγή γνώσης και σοφίας. Η ψυχανάλυση δεν είναι συμβουλευτική. Δυο άνθρωποι εγκαθιστούν μια μοναδική σχέση σε συγκεκριμένο πλαίσιο. Όπως κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός με την ίδια έννοια και κάθε σχέση με τον ψυχαναλυτή είναι μοναδική. Έχει τη δική της δυναμική, επισύρει τις δικές της συνδέσεις και ερμηνείες. Η απώλεια της είναι μοναδική όπως και η δημιουργία της. Κυοφορεί το δικό της ποίημα, το δικό της μυθιστόρημα. Ακριβώς όπως ένας ποιητής σκύβει μπροστά σ ένα άδειο χαρτί και κάνει μικρά προσεκτικά βήματα όπως ο τυφλός με το μπαστούνι του. Σκάβουν και οι δυο το παρελθόν. Συνδέουν το παρελθόν με το παρόν. Φθάνουν στο εδώ και τώρα. Νομίζω πως οι στίχοι του P. Celan το περιγράφουν πολύ καλύτερα

«Κι εσύ σκάβεις
κι εγώ σκάβω μέσα μου, ως εσένα».

— Τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα που ζούμε σήμερα είναι συγγραφικό υλικό;

Αναρωτιέμαι καμιά φορά πως γίνεται όλα αυτά που ζούμε να μην είναι συγγραφικό υλικό. Πως γίνεται να προσπερνάς σφυρίζοντας αδιάφορα τον ανθρώπινο πόνο και τη φτώχεια εσωτερική και εξωτερική. Μοιάζει σαν να είσαι allien που έπεσε στον πλανήτη γη απρόβλεπτα. Η λογοτεχνία είναι καθρέφτης της κοινωνίας μας αφού οι συγγραφείς πηγάζουν από τα σπλάχνα της. Από το λεξιλόγιο έως το ύφος, τα ιδανικά η λογοτεχνία είναι το γέννημα, το πόνημα ενός κοινωνικού τοκετού. Η λογοτεχνία δεν είναι τόσο για να αρέσει όσο για να εκφράζει κυρίως τον αγώνα του ανθρώπου για μια καλύτερη ζωή. Οι λογοτέχνες βάζουν την φωνή σ’ ένα βουβό έργο που καθημερινά παίζεται ενώ ο άνθρωπος αποξενώνεται όλο και περισσότερο από τις ανάγκες και τις προτεραιότητες του. Βάζουν φωνή στην αλαλία. Η λογοτεχνία οφείλει να αντιστέκεται στην ύπνωση και στον ατομικισμό που δυστυχώς αποτελούν παράγωγα της φτώχειας μας. Η λογοτεχνία είτε γράφει για τον έρωτα είτε για την προσφυγιά μιλάει για όλους μας. Άπειρα τα παραδείγματα. Από τον Κωστή Παλαμά στο Δωδεκάλογο του Γύφτου έως τους σύγχρονούς μας. Πήγε το μυαλό μου τώρα στο τελευταίο βιβλίο που διάβασα Η πόλη και η σιωπή του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη. Η λογοτεχνία συμπορεύεται με το παρόν ακόμα και όταν μιλά για το παρελθόν και προλογίζει το μέλλον.

— «Επανάσταση της αξιοπρέπειας», όρος που έχετε χρησιμοποιήσει σε μια συνέντευξη σας είναι κυρίως ατομικός δρόμος - ατομική ευθύνη ή συλλογική;

Πιάνω καμιά φορά τον εαυτό μου να τρομάζει γιατί ναι είναι άσχημα τα πράγματα, ένας κόσμος καταρρέει, μια εποχή αλλάζει. Πεθαίνει μια ευτελής, σαθρή πολυτέλεια και ευμάρεια, το νιώθουμε όλοι αυτό. Μαζεύονται κάπως τα ανούσια, οι μίζερες διασκεδάσεις και έχει έρθει ο λογαριασμός. Και τι έκπληξη! Ισόποση πληρωμή. Για να πούμε την αλήθεια εγκλήματα γινόντουσαν μπροστά μας και δεν μιλούσαμε καθόλου ή εθελοτυφλούσαμε για χάρη της προοπτικής. Για μια θέση στην μονιμότητα του δημοσίου ή μπροστά στην υψηλής ευκρίνειας τηλεόραση.

Καθημερινά μαθαίνω για ανθρώπους που πέφτουν χάνοντας σταθερές και δεδομένα μέσα σε λίγες στιγμές. Ο ένας χάνει την δουλειά του, ο άλλος δεν μπορεί να υποστηρίξει τα παιδιά του, η γειτόνισσα δουλεύει δεκατετράωρα όρθια και σακάτεψε την μέση της, η άλλη με πτυχία φτιάχνει σάντουιτς για τους ξενύχτηδες. Αυτό που θέλω να πω είναι πως δεν θα μας βάλει κάτω η φτώχεια και δεν θα μας κάνει καθάρματα να χάσουμε την ανθρωπιά μας. Τίποτα ουσιαστικό δεν θα επιτρέψουμε να τελειώσει. Να επιβιώσουν οι δυνατοί όχι οι ισχυροί. Οι ισχυροί είναι έτσι κι αλλιώς οι πιο αδύνατοι γιατί τους κυβερνά πιο εύκολα ο κίνδυνος και ο φόβος.

Η επανάσταση της αξιοπρέπειας ξεκινά ατομικά και συνεχίζει συλλογικά. Να μαλακώσουν οι άνθρωποι να γίνουν ανθρώπινοι γιατί είχαν σκληρύνει από την αδιαφορία. Να ξεβάψουμε τα πρόσωπα μας τώρα, να βγάλουμε τα εκκεντρικά κοστούμια και να ξαναβγούμε στους δρόμους σαν απλοί άνθρωποι χωρίς μονολόγους και χειροκροτήματα και αυλαίες θεαματικές. Από τις στάχτες μιας διαβρωμένης κοινωνίας να γεννηθεί η χαρά της συνύπαρξης , η ελεύθερη επιλογή, η οξυδέρκεια. Να ακούσουμε ξανά τον διπλανό μας, το φίλο, τον ξένο, τον εαυτό μας. Δεν χρειαζόμαστε πολλά. Όμως χρειαζόμαστε την υγεία μας, τους ανθρώπους μας, αληθινή γνώση, αξιοπρέπεια. Όλα τ’ άλλα θα τα φτιάξουμε από την αρχή.

— Τι θα περιμένουμε μετά  το Ιώδιο και το Τράνζιτ;

Έχω λίγο καιρό που έχω αρχίσει να γράφω ξανά και είμαι πολύ χαρούμενη για αυτό. Έχει καρφωθεί στο μυαλό μου μια νέα ιδέα. Δουλεύω σε μεγαλύτερη φόρμα. Θα είναι μυθιστόρημα όπως φαίνεται αυτή την φορά.