Τα φορτηγά ως οχήματα ενηλικίωσης

Γράφει ο Μένος Δελιοτζάκης |  ο αναγνώστης,
27 Αυγούστου, 2013 »»

Κάποιος φίλος κινηματογραφιστής, βλέποντας την αφίσα της εκδήλωσης για την παρουσίαση του βιβλίου του Δημήτρη Κουκουλά Τα Φορτηγά και άλλες ιστορίες, η οποία πραγματοποιήθηκε “μπροστά από το βιβλιοπωλείο Σελίδα”, στον Άγιο Δημήτριο, τη σχολίασε γράφοντας σε σελίδα κοινωνικής δικτύωσης: “Εμένα μου αρέσει ειδικά αυτό το “μπροστά από το βιβλιοπωλείο”. Μια άλλη εικόνα της πόλης!”. Υπονοώντας, ότι η εικόνα συγκεντρωμένων μπροστά από ένα βιβλιοπωλείο, μιλώντας για ένα βιβλίο, είναι μια  “άλλη”, μια “διαφορετική”, μια “ξένη”, μια “σπάνια” εικόνα. Σαν τις εικόνες που περιγράφει ο Δημήτρης Κουκουλάς, στο βιβλίο του. “Άλλες” εικόνες, διαφορετικές εικόνες, ξεχασμένες εικόνες. Εικόνες των παιδικών του, των παιδικών μας χρόνων.

Ο Δημήτρης Κουκουλάς, γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεσσηνία και αυτές του τις αναμνήσεις από τα παιδικά του και τα νεανικά του χρόνια απαριθμεί, φωτίζοντας στιγμές της ενηλικίωσής του.

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τρεις μεγάλες ενότητες. Τα φορτηγά. Τα θεάματα. Τα μπάνια. Θα μπορούσε τιτλοφορείται, “τα θεάματα και άλλες ιστορίες”, “τα μπάνια και άλλες ιστορίες” ή “τα φορτηγά, τα θεάματα, τα μπάνια και άλλες ιστορίες” ή απλά “ιστορίες”. Και αυτό γιατί ο συγγραφέας, δεν γράφει ιστορίες για φορτηγά, για θεάματα ή για μπάνια. Αυτά όλα είναι το πρόσχημα, η αφορμή, η φόρμα, το μέσον, για να μιλήσει για την ενηλικίωση, για τη γνωριμία με το ξένο, το άγνωστο. Για τη γνωριμία με τον κόσμο. Μια ενηλικίωση,  που μοιραία σηματοδοτεί και την απώλεια της αθωότητας. Όταν οι οδηγοί των φορτηγών χάνονται στα χωράφια με όμορφες κοπέλες που έχουν κοκκινάδι στα χείλη και αργότερα γίνεται γνωστό ότι είναι πόρνες. Όταν οι εκρηκτική  Τζέιν Μάνσφιλντ, με τα θέλγητρά της, τους φλογίζει και τους οδηγεί στην εξίσου “ζουμερή” μανάβισσα του χωριού, για να συμβιβαστούν με τη θέα των δικών της “προσόντων”. Ακόμη και όταν τα τρομακτικά ελικόπτερα του αμερικανικού στόλου, πετούν πάνω από τα κεφάλια του οικισμού των καλυβιών, στη παραλία.

Είναι οι ίδιες ιστορίες που διαπλέκονται και στις τρεις ενότητες. Ιστορίες των παιδικών του χρόνων. Άλλωστε, με φορτηγά έρχεται “ο σινεμάς” στο χωριό. Κινηματογράφο παρακολουθούν οι Αμερικανοί στρατιώτες της φρεγάτας του 6ου στόλου, αραγμένη στα ανοιχτά της παραλίας που το χωριό κάνει τα θαλασσινά του μπάνια.

Τα φορτηγά λοιπόν, κυριολεκτικά και αλληγορικά, είναι τα οχήματα με τα οποία γίνεται η προσέγγιση των δεκάχρονων παιδιών του χωριού, με τον πέραν του οροθετημένου γνωστού κόσμου – του κόσμου του χωριού. Σκαρφαλώνοντας στις καρότσες, λαθρεπιβάτες με τις περιβόητες “καβαλικάδες”, ταξιδεύουν μέχρι τα όρια του διπλανού χωριού. Και όταν το περιβάλλον είναι πια άγνωστο, εγκαταλείπουν την λαθραία βόλτα, για να επιστρέψουν στην ασφάλεια του γνώριμου τοπίου του χωριού.

Αλλά με τα φορτηγά γινόταν και οι οικογενειακές ή οι μαθητικές εκδρομές, μεταφέρονταν τα προικιά, το φόρτωμα της σταφίδας και του λαδιού, ερχόταν οι ταλαίπωρες ποδοσφαιρικές ομάδες για να αγωνιστούν στις χωμάτινες αλάνες. Γίνονται τα ¨κλεψίματα” των πιο ζωηρών κοριτσιών, με … τους “σοφέρηδες”. Με αυτά έρχονταν οι πόρνες.

Οι μαγικός κόσμος των θεαμάτων. Η επαφή με το άγνωστο, κυρίως μέσω του κινηματογράφου. Πόσο γρήγορα, πόσο κοντά, έρχονται εικόνες, ήχοι, από τη μακρινή Αμερική, την Ευρώπη, την Αθήνα.

Καουμπόικες, αστυνομικές, αισθηματικές, ελληνικές ταινίες, αλλά και βαρετές για τα γούστα των παιδιών “κουβενταρίες”, ταινίες που τόσο κακόηχα σήμερα, αποκαλούμε ταινίες με πολύ μπλα μπλα… “Κουβενταρίες”.

¨Γκόλφω”, “Μαρία η Πενταγιώτισσα”, αλλά και ¨το Κορίτσι με τα μαύρα”. “Η Ιωάννα της Λωραίνης”, το ¨Αίμα και άμμος”, ο “Χαρτοπαίκτης”.

Ο Νίκος Κούρκουλος, ο Ξανθόπουλος, ο Κακκαβάς, ο Φυσσούν, η Λάσκαρη, ο Νικολινάκος. Αλλά και ο Τάιρον Πάουερ, ο Μάρλον Μπράντο και ο Στιβ Μακ Κουίν.

Και όχι μόνο ο κινηματογράφος. Αλλά και ο Καραγκιόζης. Οι Μαϊμουδιάρηδες και οι αρκουδιάρηδες, οι ταχυδακτυλουργοί, ο Κουταλιανός και ο μασίστας. Τα θεατρικά μπουλούκια. Τα θεάματα της εποχής.

Ένας μαγικός, φανταστικός κόσμος, ξεδιπλώνεται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου και αποκαλύπτεται στα έκπληκτα μάτια μικρών και μεγάλων.

Ένα άλλο στοιχείο που υπάρχει στα “φορτηγά και άλλες ιστορίες”, είναι το πολιτικό. Όχι σε πρώτο επίπεδο, όχι ως κεντρικός πυρήνας, ούτε καν ως αφορμή. Διατρέχει όμως, όλα τα ιστορικά γεγονότα της δεκαετίας, από τα μέσα του ’50, ως τα μέσα του ΄60. Ιουλιανά, εκλογές ΄63 και ΄64. δικτατορία.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχει το νοσταλγικό στοιχείο, για έναν κόσμο που χάθηκε αλλά όχι με στείρο ή πεζό τρόπο,. Υπάρχει αγάπη, σεβασμός και η απόσταση που απαιτεί η λογοτεχνία. Διότι κυρίως και πρώτα από όλα, το βιβλίο του Δημήτρη Κουκουλά, είναι καλή λογοτεχνία.

Το δεύτερο στοιχείο στο οποίο θα ήθελα να σταθώ, είναι η κινηματογραφοφιλία του συγγραφέα. Και δεν αναφέρομαι στις συχνές αναφορές σε τίτλους ταινιών, ονόματα ηθοποιών ή περιγραφές ρόλων. Αναφέρομαι στη γεμάτη εικόνες αφήγησή του. Στο “ντεκουπάζ” – κινηματογραφικός όρος – δηλαδή στον τρόπο περιγραφής των στιγμιοτύπων, ώστε να δομηθεί με εικόνες η αφήγησή του. Γράφει δηλαδή, “βλέποντας” εικόνες.

Όμως εκτός από εικόνες, η αφήγησή του, η γλώσσα του, ο κόσμος τον οποίο δημιουργεί, είναι γεμάτος από εξαίσιους, μαγευτικούς, μελωδικούς ήχους.

Το βιβλίο του Δημήτρη Κουκουλά, ήταν η αφορμή να σκαλίσω κι εγώ τις μνήμες μου, άλλες φορές με ευλάβεια και προσοχή να μην τις πληγιάσω κι άλλοτε με λαιμαργία και προσμονή.

Έγινε η αφορμή, να ξαναγευτώ τα πιο νόστιμα φρούτα, τα φρούτα των παιδικών μου χρόνων. Αυτά που κλέβαμε από τα μποστάνια και στη συνέχεια μας κυνηγούσαν οι αγροφύλακες.

Να ξαναδώ, τα καθαρά – παρότι βρώμικα από ιδρώτα και σκόνη – όμως καθαρά, βλέμματα των παιδικών μου χρόνων.

________________
Ο Μένος Δελιοτζάκης  είναι σκηνοθέτης.