Γράφει η Μαρία Μοίρα | Αναγνώσεις, Η Αυγή,
Κυριακή 5 Ιουλίου 2009 »»
Εξαρθρωμένα μέλη προτάσεων, θραύσματα λέξεων...
Τα κείμενα του Μιχαήλ Μήτρα δεν είναι καλόβολα και υπάκουα. Απαιτούν την απόλυτη προσήλωση, το μέγιστο βαθμό συγκέντρωσης, την ευπειθή συνεργασία ενός αναγνώστη-συνοδοιπόρου στο ενέργημα της ανάγνωσης. Μια άνευ όρων παράδοση στον καταιονισμό των λέξεων, στο καταιγιστικό μοντάρισμα των εικόνων, στην παιγνιώδη εναλλαγή των καταστάσεων, στο επίμονο σφυροκόπημα των νοημάτων, στον ασθματικό ρυθμό των ποιητικών οραμάτων. Έναν αναγνώστη-ερευνητή έτοιμο να ακολουθήσει τον συγγραφέα στις ρεμβώδεις περιπλανήσεις, στις ονειρώδεις καταδύσεις, στις πειραματικές αναζητήσεις στις ακρώρειες και τις μεθορίους του λόγου και της γραφής. Έναν αναγνώστη πρόθυμο να αποκρυπτογραφήσει τους γρίφους και τα αινίγματα μιας κρυπτικής κατασκευής, οδοιπορώντας στους διαδρόμους και τα δωμάτια ενός κειμενικού λαβυρίνθου.
Τα κείμενα του Μιχαήλ Μήτρα αποκτούν την ποιητική τους σημασία «χάρη στον κατά βούληση χειρισμό λέξεων και προτάσεων, χάρη στην παράλλαξη των γλωσσικών λειτουργιών, χάρη σε ένα παιχνίδι με τις σημασίες των λέξεων και προτάσεων, χάρη σε ρυθμικές και μελωδικές διαμορφώσεις των φωνημάτων», όπως γράφει ο Vilem Flusser στο βιβλίο του Η Γραφή, στο κεφάλαιο περί ποίησης. Μικρά αυτόνομα «πεζο-γραφήματα», όπως τα χαρακτηρίζει ο ίδιος ο συγγραφέας, που εγγράφονται σε τέσσερις ενότητες. Κείμενα αυτοτελή που κινούνται σε παράλληλους δρόμους και εκπέμπουν στο ίδιο μήκος κύματος. Κείμενα που λειτουργούν σε πολλαπλά επίπεδα και υιοθετούν ένα ευρύ φάσμα λογοτεχνικών εκδοχών, έχοντας σαν κοινή συνιστώσα έναν πειραματικό χειρισμό του λόγου, ως οπτικής καταγραφής. Η επινόηση μιας επί χάρτου κατασκευής από ίχνη και αποτυπώματα τυπογραφικής μελάνης, που συνεπικουρεί στην πρόσληψη των αισθητικών εικόνων και των νοημάτων.
Ο συγγραφέας δουλεύει ανατρεπτικά με το υλικό της γραφής. Οι λέξεις από πειθαρχημένες δομικές μονάδες επικοινωνίας, αναβαθμίζονται σε αυτόνομες κυριαρχικές υπάρξεις που αυτοσχεδιάζουν και αυτενεργούν. Συντάσσονται σε ευφάνταστες οπτικές κατασκευές, που δίνουν χωρική διάσταση στο λόγο και υποκινούν νοητικές διαντιδράσεις. Περιπαίζουν τους τυπογραφικούς κανόνες και αμφισβητούν τις συνταγματικές τους υποχρεώσεις. Λέξεις σε ελεύθερη διάταξη αιωρούνται πιασμένες σ' έναν αόρατο ιστό, αθροίζονται, στοιχίζονται, ταξινομούνται, επαναλαμβάνονται. Συνωθούνται ή αραιώνουν, διασπώνται σε συλλαβές ή αποσύρονται. Γίνονται κατάλογος, στήλη, κοπάδι, γραμμή, σχήμα, επινοώντας το ρόλο και τη θέση τους μέσα στη λευκή σελίδα, αμφισβητώντας με κάθε τρόπο τις κανονικότητες του σημειογραφικού συστήματος που εντέλλονται να υπηρετήσουν. Μασκαρεύονται, μοιάζουν άκαμπτες, προσποιητές και επίσημες και μετά μαλακώνουν. Αποκτούν ήχο και χρώμα και μυρωδιά. Είναι εύγευστες και νοσταλγικές. Μυρίζουν θάλασσα, καλοκαίρι, καρπούζι και ξεραμένο από τον ήλιο χώμα. Οι λέξεις κραυγάζουν ή ψιθυρίζουν. Σχολιάζουν, ειρωνεύονται, παραληρούν, εξεγείρονται, επαναστατούν και έπειτα υποτάσσονται, ησυχάζουν και σωπαίνουν.
Τα κείμενα είναι ιδιόμορφες καταγραφές που υιοθετούν το απρόσωπο διαβιβαστικό ύφος των επιστημονικών κειμένων, την επικοινωνιακότητα του δημοσιογραφικού λόγου, μιμούνται την μηχανική ακαμψία των καταλόγων, τη συγκινητική επιμέλεια των τεφτεριών, δανείζονται την ακλόνητη έπαρση των αριθμών στις πληκτικές τους επαναλήψεις. Κείμενα-υβρίδια που συσσωματώνουν διαφορετικού χαρακτήρα εγγραφές σε μια αδιάσπαστη ενότητα. Επίμονες παραλλαγές σ' ένα μοτίβο, κομμάτια αφηγηματικής δράσης, υποθέσεις εργασίας, ποιητικές εικόνες ψυχικών τοπίων, αναπαραστάσεις υπαρξιακών αδιεξόδων, ονειρικές καταστάσεις, ανολοκλήρωτες σκέψεις, παρατίθενται μαζί με αποσπάσματα από σημειωματάρια, αντιγραφές από κατάστιχα και κομμένα χαρτάκια, πακέτα τσιγάρων και εισιτήρια. Φράσεις κλισέ και του συρμού από συνθήματα, τηλεγραφήματα, οδηγίες χρήσης και συνταγές. Εξαρθρωμένα μέλη προτάσεων, θραύσματα λέξεων, ακολουθίες αδέσποτων συλλαβών, κενά διαστήματα με δραματική ένταση, γράμματα πεζά και κεφαλαία, επιστρατεύονται, εναλλάσσονται, οργανώνονται σε απροσδόκητες σημαντικές και συντακτικές σχέσεις, που ανατρέπουν τους κανόνες και αποποιούνται την επικουρία της στίξης. Αγνοούν τις τελείες, αδιαφορούν για τις παραγράφους, ακολουθούν το ρυθμό της αναπνοής ή το λαχάνιασμά της. Κείμενα σκοτεινά και πολυσήμαντα που επιτρέπουν στον εαυτό τους να γίνουν δυσανάγνωστα.
Ο λόγος του Μιχαήλ Μήτρα συνεχής ή αποσπασματικός, περιγραφικός ή ελλειπτικός, με αφηγηματικό ειρμό ή θραυσματικός και αντιστικτικός, παράγει ένα χάρτη πολυτυπιών, ένα διαδραστικό τοπίο αισθητηριακών εμπειριών. Διαβάζοντας το βιβλίο είχα την αίσθηση ότι συμμετείχα σε παράλληλες οπτικοακουστικές δράσεις. Σε άλλα κείμενα ένας ηθοποιός ακουγόταν να απαγγέλλει το λόγο με ένταση και επιμονή, σαν ασώματος κεφαλή, και σε άλλα μια μηχανή προβολής έμπαινε αθόρυβα σε λειτουργία σ' έναν υπαίθριο κινηματογράφο. Εστίαζε καρέ-καρέ σε πρόσωπα, σε στιγμές και πράγματα, «είναι… μια μαύρη γάτα, ένας έναστρος ουρανός, τα κόκκινα παιδικά σανδάλια, το παραθυρόφυλλο στο μπαλκόνι του δευτέρου ορόφου, η φωνή της στο υπεραστικό τηλεφώνημα...». Πρόβαλε σκηνές και εικόνες στη λευκή οθόνη που άναβαν σαν φλας στο σκοτάδι για μια στιγμή επίγνωσης και διαύγειας και μετά βυθίζονταν στη λήθη και την ανυπαρξία.
Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου